بزرگنمايي:

پیام خراسان - به گزارش گروه فرهنگ دفاع‌پرس، «اسرائیل چرا و چگونه شکل گرفت؟» به این پرسش، پاسخ‌هایی به اندازه عمر اسرائیل داده‌اند اما مهدی فدایی مهربانی در پژوهشی که به تازگی به سامان رسیده است، پاسخ را از زمان حضرت یعقوب (ع) شروع می‌کند و تا زمان شکل‌گیری اسطوره‌های یهودیت پیش می‌رود. حاصل این پژوهش کتاب «الاهیات سیاسی در یهودیت» است که از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر می‌شود.
در این اثر بیان شده است که شناخت اندیشه سیاسی یهودی در دنیای کنونی و دولتی که اکنون بر مبنای باورهای صهیونیستی شکل گرفته است، مستلزم شناخت دین و اسطوره‌های یهودیت است. بسیاری معتقدند، یهودیت صهیونیستی گونه‌ای از باورهای نژادپرستانه است که بر مبنای باورهای اسطوره‌ای باستانی شکل گرفته است؛ بنابراین فهم درست صهیونیسم معاصر نیازمند واکاوی ارتباط درونی و پیچیده‌ای است که میان باورهای صهیونیستی و اسطوره‌های یهودی وجود دارد. سنت هلاخایی یهود، مقدم بر ایمان است و نوعی دینِ اسطوره‌ای را شکل داده است. به همین سبب، بسیاری از یهودشناسان بر این باورند که یهودیت، در حقیقت بیشتر یک فرهنگ و شیوۀ زیست است تا یک دین. به‌هرحال، در فرهنگ اورشلیمی مفهوم «الاهیات اسطوره‌ای» مفهومی ریشه‌دار است که در کتاب «الاهیات سیاسی در یهودیت»، چگونگی پدیداری و مهم‌ترین وجوه آن آشکار می‌شود.
به‌طورکلی، پیدایی هرگونه آئین به‌عنوان آئین دینی که خارج از حدود و مختصات شریعت است، دارای ریشه‌های اساطیری است. گرایش یهودیت به جادو پس از عصر موسی (ع) را می‌توان از مصادیق این سخن در نظر آورد. از سوی دیگر، ویژگی «ویرایش وحی الاهی» در میان یهودیان، در حقیقت تبیین‌کنندۀ ذهنیت اسطوره‌گرای سنت و فرهنگ یهودی است. تنها اسطوره یا دین اسطوره‌ای است که می‌تواند رسم و آئینی جدید را بیافریند که شأنی هم‌پایۀ وحی الاهی داشته باشد و به همان میزان از نفوذ برخوردار باشد. برای تحقق این امر، یهودی به محرکی نیاز دارد؛ آن محرک نیازی است برای رفع ناسازه‌ای که رفع‌شدنی نیست. بنابراین شکل‌گیری ناسازه‌ها در دنیای کنونی محمل مناسبی برای بازگشت اسطوره‌ها است. مهدی فدایی مهربانی در «الاهیات سیاسی در یهودیت» می‌نویسد: «یهودیت در طول تاریخ خود همواره با ناسازه‌ای بنیادین مواجه بوده است؛ از طرفی، خود را قوم برگزیدۀ خداوند دانسته است که سرزمین مقدس را به ارث دارد و از طرفی، در عمل دچار آوارگی تاریخ بلندمدتی بوده است. این ناسازۀ تاریخی، تنها با توسل به نوعی الاهیات سیاسی اساطیری قابل رفع بود». حقیقت این است که سیاست اسطوره‌ای؛ اجرای نوعی آئین است و هنگامی که اسطوره‌های سیاسی، بر بستر اساطیر خلق شده باشند، سیاست در حقیقت، چیزی جز اجرای نوعی آئین اسطوره‌ای نخواهد بود.
به‌هر روی مضمونِ آموزه‌های یهودیت سیاسی و صهیونیسم، مضمونی اسطوره‌ای-مذهبی است؛ به‌همین‌سبب، الاهیات سیاسی در یهودیت را نباید صرفاً از زاویه‌ای مذهبی مورد خوانش قرار داد؛ تبارشناسیِ مفاهیم بنیادین یهودیت، ما را به اساطیر باستانی رهنمون می‌کند. تنها در صورت خوانش یهودیت در افق اساطیر اسرائیلی است که می‌توان دریافت چگونه سیاست‌ورزی در این دین، به اجرای آئین‌های اسطوره‌ای شباهت دارد. در موضوع مورد بررسی کتاب «الاهیات سیاسی در یهودیت»، داستان مظلومیت تاریخی قوم بنی‌اسرائیل، بدون آئین‌های مخصوص به خود، صرفاً در سطح داستان باقی خواهد ماند. این آئین‌ها مستلزم اقدام‌های خشونت‌باری است که ذیل «خشونت مقدس» صورتبندی می‌شوند و حوادث صبرا و شتیلا و… را رقم می‌زنند.
رهبران سیاسی اسرائیل کنونی بر آن‌اند تا وجوه اسطوره‌ای روایتِ قوم خود را «تاریخی» بدانند؛ یعنی روایتی که به لحاظ عینی دارای مصداق خارجی است. از همین جا شکاف میان اسطوره و تاریخ در پژوهش‌های یهودی آغاز می‌شود و برای پُرکردن این شکاف، تنها یک راه باقی خواهد ماند: نگاشتن تاریخی جدید که سرآغاز آن، از ویرایش وحی الاهی در عهد عتیق است. به نظر می‌رسد فدایی مهربانی نگاشتن چنین تاریخی را وجهۀ همت خود داشته است.
انتهای پیام/ 161