پیام خراسان - طبق یافته محققان دانشگاه کوبه، مورچه‌ها و جیرجیرک‌های شتری نقش دوگانه و پررنگی را در گرده‌افشانی و پراکنده کردن دانه‌های گیاهی به نام بلوط دار(Balanophora subcupularis) ایفا می‌کنند. این بررسی دیدگاه‌های ارزشمندی را درباره نحوه فعل‌وانفعالات گیاه و حشره و نحوه محافظت از این گیاه ارائه می‌دهد.

در بخش‌های زیرین جنگل‌های نیمه گرمسیری جزیره شیموشیما در ژاپن که محیط بسیار تاریک و مرطوبی است، گیاهانی انگلی به نام بلوط دارها زندگی می‌کنند که از ریشه گیاهان دیگر تغذیه می‌نمایند.
نکته جالب‌توجه اینجاست که مکانیسم پراکنده شدن بذر بلوط دارها بیش از یک قرن است که به شکل یک راز باقی‌مانده است.

تا پیش‌ از این گفته می‌شد که دانه‌های ریز بلوط دارها توسط باد حمل می‌شوند، اما با کمی دقت می‌توان دریافت که در بخش‌های پائینی این جنگل‌های نیمه استوایی، باد بسیار کمی را شاهد هستیم.
برخی از گونه‌های گیاهی بلوط دارها به رنگ قرمز روشن و شبیه توت‌فرنگی هستند که همین ظاهر جذاب و متفاوت، پرندگان و خرگوش‌ها را برای خوردن آن‌ها جذب کرده و در نتیجه دانه‌هایشان به این شیوه پراکنده می‌شوند؛ اما دیگر گونه‌های بلوط دارها، از جمله گونه Balanophora subcupularis، رنگی کدر و بوی مخمری دارند و همین باعث می‌شود تا احتمال مداخله مهره‌داران در تکثیر دانه‌هایشان به حداقل برسد و از همین رو مکانیسم گرده‌افشانی آن‌ها همچنان مبهم و نامشخص است.

تخصص سئوتسوگو کنجی، یکی از گیاه شناسان دانشگاه کوبه، در درک فعل‌وانفعالات بین این گیاهان انگلی و اکوسیستم‌های اطراف آن‌هاست که در بسیاری از مواقع نقش آن‌ها نادیده گرفته می‌شود ولی نقشی حیاتی در پراکنده ساختن دانه این گیاهان ایفا می‌کند.
او و اعضای تیمش برای درک عوامل مؤثر در تکثیر دانه این گونه از بلوط دارها، بیش از 100 ساعت به تماشای گیاهان نشستند و در طول شب ده ها هزار عکس، در زمانی که این گیاه شکوفه یا میوه می‌داد گرفتند و درعین‌حال جانورانی که به سراغ این گیاه می‌رفتند را شناسایی کردند.
به علاوه آن‌ها در دو آزمایش مجزا، فاکتور حذف حیوانات و تغذیه بذر را بررسی کردند تا مطمئن شوند که آیا حیواناتی که در عکس‌ها دیده‌شده‌اند، واقعاً در گرده‌افشانی و پخش بذر این گیاه مؤثر هستند یا خیر.

شگفتی نادر ثبت‌شده توسط مورچه‌ها و جیرجیرک‌ها!
تیم دانشگاه کوبه در این راستا دو مقاله منتشر کردند که در آن‌ها به این نکته اشاره‌شده که بذرافشانی این‌گونه خاص از بلوط دارها توسط مورچه‌ها و جیرجیرک‌های شتری که برای دسترسی به گرده و شهد گیاه به سراغشان می‌روند، انجام می‌شود. لازم به ذکر است که همین‌گونه از جانوران، بعداً از برگ‌های گوشتی حامل دانه‌های این گونه بلوط دار تغذیه کرده و به پراکندگی بذر آن کمک می‌کنند.
سئوتسوگو دراین‌باره توضیح داد: «کاملاً مشخص است که بسیاری از گیاهان برای گرده‌افشانی به حشرات متکی هستند؛ هرچند که همکاری حشراتی مثل مورچه و جیرجیرک‌ها در این کار نادر است. درعین‌حال بسیاری از گیاهان هم از پرندگان و پستانداران برای توزیع میوه‌هایشان استفاده می‌کنند که حتی این مورد هم بسیار نادر است که جیرجیرک‌ها یا دیگر بندپایان کوچک این نقش را بر عهده بگیرند. جالب‌تر وقتی است که یک حیوان هر دو کار را انجام دهد و منحصربه‌فرد است که بی‌مهرگان یکسانی این کار را بر عهده‌دارند.»
این گیاه‌شناس دانشگاه کوبه بر این باور است که این ترکیب نادر نقش گرده‌افشانی و توزیع دانه ممکن است تحت تأثیر دو عامل باشد. یکی اینکه این‌گونه خاص از بلوط دارها در اواخر سال و زمانی که بسیاری از گرده‌افشان‌های معمول مثل زنبورها، فعالیت کمتری دارند شکوفا می‌شود. به‌علاوه سایت موردمطالعه، جزیره کوچکی در لبه شمالی توزیع گیاه است که ممکن است در کمبود تنوع گرده‌افشان‌ها و پراکنده‌کنندگان تأثیرگذار باشد.