پیام خراسان - آتش از دوران باستان تاکنون نقشی حیاتی در زندگی بشر ایفا کرده است، از گرم کردن محیط و پخت‌وپز گرفته تا محافظت در برابر حیوانات و ایجاد روشنایی. اما چرا همچنان وقتی شعله‌های آتش را می‌بینیم به آن خیره می‌شویم؟

آیا نگاه کردن به آتش فقط یک رفتار انسانی است یا دلیلی عمیق‌تر در ناخودآگاه ما نهفته است؟ دانشمندان با تکیه بر تحقیقات روان‌شناسی، مردم‌شناسی و علوم اعصاب به دنبال پاسخ این سؤال رفته‌اند.
مطالعات نشان می‌دهند که ارتباط انسان با آتش ریشه‌ای عمیق در تاریخ تکاملی ما دارد. طبق این تحقیقات، آتش برای اجداد ما نه تنها یک ابزار بلکه نشانه‌ای از امنیت و بقای زندگی بوده است.
یک فرضیه این است که انسان‌ها با غریزه‌ای برای یادگیری تولید و کنترل آتش به دنیا می‌آیند. پروفسور دنیل فسِلر، استاد انسان‌شناسی در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس در این باره می‌گوید: «اگر 10 هزار، 50 هزار یا 100 هزار سال پیش متولد شده بودید، برای بقا نیاز به آتش داشتید و مجبور بودید یاد بگیرید که چگونه آن را کنترل کنید».
طبق گفته پروفسور فسِلر، انسان‌ها به طور غریزی نمی‌دانند چگونه آتش تولید و کنترل کنند. این یک مهارت است که باید آموخته شود اما امروزه به خصوص در جوامع مدرن بسیاری از کودکان دیگر در کودکی یاد نمی‌گیرند که چگونه آتش را شروع، حفظ و استفاده کنند.
پروفسور فسِلر می‌گوید به همین دلیل است که این جذب شدن به آتش در بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. او توضیح می‌دهد: «اگر افراد هرگز این مکانیزم یادگیری را ارضا نکنند، یعنی تجربه کافی در سنین پایین نداشته باشند، این نوعی گرسنگی است که هرگز از بین نمی‌رود.»
از دیدگاه عصب‌شناسی، مغز ما به گونه‌ای طراحی شده که به محرک‌هایی که آتش فراهم می‌کند واکنش نشان دهد. مشاهده شعله‌های آتش، آمیگدال یا همان مرکز احساسات مغز را فعال می‌کند و باعث تقویت احساسات می‌شود.
مطالعات نشان داده‌اند که مشاهده شعله‌های آتش می‌تواند باعث آرامش، کاهش استرس و کاهش فشار خون، ضربان قلب و سطح کورتیزول (هورمون استرس) شود. به همین دلیل، آتش به ایجاد حس آرامش کمک می‌کند.

خیره شدن به شعله
در عصر مدرن با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی، جذابیت آتش همچنان قوی است. خیره شدن به آتش، چه در شومینه، کمپ، یا حتی به شعله‌ای کوچک در یک شمع، جذابیتی دارد که فرهنگ‌ها، زمان‌ها و مکان‌ها را فراتر می‌برد.
این جذابیت عمیقاً در روان انسان ریشه دارد و در عین حال، دلایل متعددی برای آن وجود دارد: تاریخ، جامعه‌شناسی، علم و تخیل انسانی.
به لحاظ تاریخی تسلط بر آتش در دوران پیشاتاریخی یکی از نقاط عطف در توسعه انسان بود. آتش به اجداد ما اجازه داد تا غذای خود را بپزند، گرم بمانند و از شکارچیان محافظت کنند.
علاوه بر کاربردهای عملی، آتش نقش مهمی در مراسم و آیین‌های باستانی ایفا کرد و به عنوان نمادی از زندگی و قدرت شناخته شد. کشف آتش و استفاده از آن نه تنها یک پیشرفت فناوری بود، بلکه آغازگر فرهنگ و تمدن نیز محسوب می‌شد.
از این لحاظ آتش پیوندی دیرینه با گذشته حیات بشر بر روی کره زمین دارد. برای مثال پرومتئوس در اساطیر یونان آتش را از خدایان دزدید و به انسان‌ها بخشید، اما در عوض به سختی مجازات شد.

جشن سده یا جشن پیدایش آتش با سابقه‌ای هزاران ساله در ایران
ققنوس پرنده‌ای اسطوره‌ای که با سوختن در آتش از نو متولد می‌شود و نمادی از مرگ و تولد دوباره است. این داستان در فرهنگ‌های ایران، یونان، مصر، چین و حتی داستان‌های مدرن مانند هری پاتر دیده می‌شود.
آتش با شعله‌های رقصان، صدای خش‌خش چوب و درخشش ذغال‌هایش تأثیری تقریباً هیپنوتیزمی دارد که می‌تواند توجه ما را جلب کرده و پاسخ‌های حسی و احساسی ایجاد کند.
این جذابیت آتش با تاریخ، روان‌شناسی و فرهنگ بشر درهم تنیده شده و به شکلی عمیق بر ما تأثیر گذاشته است. شاید هنگام خیره شدن به آتش در یک کمپینگ یا در کنار شومینه به همه این معانی فکر نکنیم، اما آتش همچنان ما را به تفکر و آرامش دعوت می‌کند.