بزرگنمايي:

پیام خراسان - فرمول شیمیایی
Cu (Al, Fe³⁺)₆ [(OH)PO₄)₂]·2·4Ι (4H₂O + Fe, Ca, Ag, Cr)
کشورهای استخراج کننده : ایران، افغانستان ، استرالیا ، مکزیک ، تبت ، شیلی ، آمریکا .
سنگ فیروزه نیشابور یکی از ارزشمند ترین و مشهورترین سنگهای زینتی ایران و جهان است که به دلیل کیفیت بالا و رنگ منحصربه فرد ش شهرت جها نی دارد . این سنگ در فرهنگ ایرانی نما د پیروزی، برکت و انرژی مثبت بوده و درعرفان تقدس خاصی به آن نسبت داده شده است.
ویژگیهای فیروزه نیشابور: فیروزه نیشابور به رنگ آبی و آبی مایل به سبز شناخته میشود و یکی از بهترین کیفیتهای فیروزه در دنیا را دارد. 
این رنگ به دلیل وجود مس و آهن در ساختار آن است .
معدن فیروزه نیشابور در استان خراسان قرار دارد و قدیمیترین معدن فیروزه جهان به شمار میآید. این معدن از دوران باستان تا امروز مورد بهره برداری بوده است . فیروزه نیشابور از استحکام مناسبی برخوردار است و به راحتی برای کاربردهای مختلف تراش داده میشود ؛ در جواهرسازی از سنگ فیروزه برای ساخت انواع انگشتر، گردنبند، دستبند، گوشواره و زیورآالت دیگراستفاده میشود ؛ این سنگ به دلیل زیبایی و رنگ خاص خود مورد توجه هنرمندان و طراحان جواهراست ؛ و در هنرهای سنتی ایران از فیروزه برای تزئین ظروف، شمشیرها، و‌اشیاء زینتی استفاده میشود . در معماری برخی از بناهای تاریخی از فیروزه برای تزئینات وکاشیکاری استفاده شده است . زیبایی طبیعی و ترکیب رنگهای خاص فیروزه و خطوط موجود در آن جلوهای هنری و منحصر به فرد به این سنگ میبخشد که آن را به منبع الهام برای هنرمندان تبدیل کرده است .
در آثار هنری ایرانی، به ویژه در هنرهای دستی و جواهرسازی، فیروزه جایگاه ویژهای دارد و نمونههایی از آن در موزه‌های مختلف جهان نگهداری می‌شود.
استفاده از فیروزه نیشابور در هنرهای سنتی ایران به حفظ هویت و میراث فرهنگی کمک کرده است . بسیاری از هنرمندان معاصر نیز از این سنگ برای خلق آثار مدرن استفاده میکنند . در هنر معاصر، ترکیب فیروزه با فلزاتی همچون طال، نقره، و برنز جلوهای مدرن به آثار هنری میبخشد.
استخراج فیروزه : استخراج فیروزه از معادن نیازمند روشهای خاص و دقت فراوان است تا سنگ فیروزه با کمترین آسیب و بیشترین کیفیت استخراج شود ؛ فیروزه معموالً در معادن سنگهای آذرین و آتشفشانی یافت میشود ؛ معدن فیروزه نیشابور یکی از مهمترین معادن جهان است که در ارتفاعات منطقهای کوهستانی قرار دارد . شناسایی دقیق الیههای سنگ حاوی فیروزه با بررسی زمین شناسی و نمونه برداری انجام می‌شود . 
حفر تونل و کانال : برای استخراج فیروزه، تونلها و کانالهایی در معدن حفر میشوند این فرآیند به صورت دستی یا با استفاده از دستگاههای حفاری انجام میگیرد حفاری باید با دقت صورت گیرد تا به الیههای حاوی فیروزه آسیب وارد نشود فیروزه به صورت تودههای کوچک در میان سنگهای دیگر » مانند سنگهای آذرین و آهکی « یافت میشود .
کارگران سنگهای حاوی فیروزه را با استفاده از ابزارهای دستی مانند چکش و قلم استخراج میکنند تا قطعات فیروزه دست نخورده باقی بماند ؛ پس از استخراج ، سنگها به کارگاههایی منتقل میشوند که در آنجا فیروزه از سنگ مادر جدا میشود ؛ این کار با دقت و ظرافت انجام میشود تا کمترین میزان هدررفت سنگ اتفاق بیفتد.
آماده سازی و تراش سنگ فیروزه :
سنگ خام فیروزه پس از جداسازی، به کارگاههای تراشکاری فرستاده میشود ؛ هنرمندان و صنعتگران سنگ فیروزه را به شکلهای مختلف مانند» گرد، بیضی« یا قطعات سفارشی برای استفاده در جواهرات و اشیای تزئینی تراش می‌دهند.
فیروزه‌ها بر اساس رنگ، شفا فیت، کیفیت و اندازه درجه بندی می‌شوند .
بهترین فیروزه‌ها معموالً آبی خالص هستند، در حالی که نمونه های دیگر ممکن است رگه های قهوهای یا سیاه موسوم به فیروزه رگه دار« داشته باشند . پس از آماده سا زی، فیروزهها به با زارهای داخلی و بین‌المللی ارسال میشوند بخشی از فیروزه برای تولید زیورآالت و بخشی دیگر برای فروش به صورت سنگ خام به کارگاه‌ها عرضه میشود به دلیل شکنند گی و آسیب پذ یری سنگ فیروزه، استخراج و جا بجایی آن نیازمند دقت فراوان است.
استخراج فیروزه به روشهای سنتی و دستی هزینه بر است .
معادن فیروزه منابع محد ودی دارند و بهره برداری بیش از حد میتواند موجب کاهش ذخایر آن شود.
تراش فیروزه یکی از مراحل مهم برای آما ده سا زی این سنگ ارزشمند است ؛ این کار نیازمند دقت، هنر و مهارت است تا زیبایی طبیعی فیروزه حفظ شود. سنگهای خام فیروزه که از معدن استخراج شدهاند، براساس کیفیت، رنگ 
و اندازه انتخاب میشوند تمیزکاری اولیه به این ترتیب است که ابتدا سنگها از هرگونه نا خالصی یا بقایای‌سنگ مادر پا کسازی میشوند .
تراش فیروزه : تراش فیروزه نه تنها یک فنا وری، بلکه هنری سنتی و مهارتی موروثی است که در خانوادههای خاصی، اغلب با نام» حکاک« نسل به نسل منتقل شده است . با ورود ماشین آالت جدید صنعت هنر فیروزه تراشی نیز تحت تأ ثیر
قرار گرفت و تغییرات اساسی در ساختار آن رخ داد .
مراحل تراش فیروزه تراشیدن وتبدیل نمودن » کا نی فیروزه« به نگین در دوره های تاریخی رایج ترین شکل استفاده از فیروزه بوده است .
برای تراشیدن فیروزه، ابزارها و دستگاههای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. در گذشته، فیروزه را روی سنگهای زبر » آذرین « که در کوه پیدا میشد، می سائیدن اما با آمدن برق دستگاه الکتریکی جایگزین ابزار دستی شدند؛ اما 
برای تبدیل سنگ خام فیروزه به شکل دلخواه استاد کارهنرمند باید مراحلی را طی می کرده که این روش تا امروز ثابت مانده است .
باب حبه یا تیزبر کردن : نخستین مرحله از فرآیند تراش فیروزه شا مل شکستن » سنگ معد ن« دارای رگه های فیروزه و جدا کردن قسمتهای زائد آن میشود. این مرحله از نظر فن فیروزه تراشی اهمیت بسیاری دارد، زیرا باید نقا طی برای جدا سازی انتخاب شود که آسیبی به رگه اصلی فیروزه وارد نشده وکیفیت و حجم آن حفظ شود .
حبه کردن : حبه کردن : پس از آن که فیروزه باب حبه شد ، یعنی قسمت های سنگ معدن واضافه آنرا جدا نمودند ،هنوز دارای
بخشهای زائدی است که لبه ها و پهلوهای تیزی دارند و باید گرفته شوند تا سنگ فیروزه به صورت حبه در آید .
خام تراشی : در این مرحله، از تراشکاری دقت بیشتری به کار گرفته میشود تا عالوه بر تراشیدن سطح روی حبه » نگین « پشت نگین نیز صاف و هموار شود ؛ در خام تراشی، سنگ به اشکال مختلفی مانند » گرد، بیضی، لوزی، اشکی ؛ دلی، مربع، مستطیل ؛ پخ دار و چهارپخ وبرخی موارد به سفارش مشتری به شکلهای متفاوت تراشیده می شود .
سرچوب کردن : سنگ فیروزه ای را که خام تراشی بر روی آن انجام شده است با دقت بر روی یک چوب به نام »لوخ« می چسبانند.
برای ثابت ماندن فیروزه بر روی لوخ از چسبی به نام »کندل« استفاده میشود. استفاد ه از لوخ به هنرمند تراشکار کمک می کند که تسلط بیشتری برای تراش داشته باشد واز آسیب رسیدن به دست تراشکارهم جلو گیری می کند . 
غلتاندن : با استفاده از چرخ غلتان، فیروزه را به شکل منحنی متناسبی در میآورند. این خط منحنی که به دور نگین ایجاد میشود و به عنوان »خط فارسی« شناخته شده، نشان ازمهارت و تجربهی تراشکار دارد . ابزارمورد استفاده در چرخ غلتان از ترکیب » براده سمباده و الک ؛ نوعی چسب « ساخته میشود. این مخلوط در قالبهای آهنی مدور ریخته شده و پس از سرد شدن، به صورت سنگ سنباده در میآید. که دارای چند دایره فرو رفته با شعاعهای مختلف و مرکز واحد است و » نهاد « نامیده میشود. هنگام غلتا ندن، در زمان مناسب فیروزه چسبیده به چوب در یکی از این نهادها قرار گرفته و سائیده میشود تا شکل مورد نظر بدست آید ابعاد این سنباده یا چرخ غلتان دایره ای است با شعاع 6 سانتیمتر و ضخامت 1 تا 1/5 سانتیمتر، وزن این سنباده ها در ماشینهای دستی کمتر و در دستگاههای برقی بیشتر است. این بخش نیازمند دقت و ظرافت باالیی است تا نتیجهی بهتری بدست آید .
جال دادن : وسیله ای که به آن چرخ سنباده یا چرخ جال هم گفته می شود وسیله چوبی مد وری است که روی آن الیهای ا ز اسفنج به ضخا مت 2 تا /5 2سانتی متر قرار دارد . بر روی این اسفنج، کاغذ سمبا ده کشیده یا چسبا نیده ومحکم می شود و سپس به دستگاه فیروزه تراشی متصل شده وبرای جال دادن از آن استفاده می کنند ؛
در حین جال دادن، فیروزه تراش با دقت و ظرافت، سطح نگین را بر روی چرخ سمباده میساید تا تمامی ذرات زائد از بین بروند و سطح فیروزه براق و شفاف شود. نتیجهی این مرحله، فیروزهای است که از نظر ظاهری به شکل نهایی خود رسیده و آماده استفاده ونصب در جواهرات میباشد .
بید زدن : مرحله نهایی فیروزه تراشی، »بید زدن« است »چرخ بید« که به آن »چرخ چرمی« نیز گفته میشود واستفاده از آن به این ترتیب است که تکه ای از »چرم پوست گوسفند « را بر روی صفحه گردان دستگاه تراش می کشند ؛تراشکار فیروزه را بر روی آن میساید تا شفا فیت مورد نظرش را بدست آورد ؛ برای بهبود کیفیت و پرداخت نهایی، از پودر اکسید قلع » سفیدآب «استفاده میکند همچنین، برای پاالیش بهتر، از صابون سنتی هم استفاده می شود .
فیروزه، این سنگ گران بها نه تنها به عنوان یک جواهر زینتی، بلکه به عنوان یک نماد از زیبا یی، ثروت، و پیروزی در فرهنگ و ادبیات ایرانی مورد توجه بسیاری بوده است . از دوران باستان تا امروز، فیروزه در اشعاروادبیات فارسی، به ویژه درآثار شاعران بزرگ ما نند فردوسی ؛ عطار نیشابوری، حافظ ، سعدی و مولوی جایگاه ویژه ای داشته است .
برخی باورهای مردم درباره سنگ فیروزه از گذشته های دور تا به امروز : سنگ فیروزه که به آن "سنگ ترک" نیز گفته میشود، ترکیبی از آبی آسمان و سبزی زمین را به تصویر میکشد. این سنگ با ایجاد توازن میان دیدگاههای روحانی در سطوح باال و زندگی زمینی و مادی، تعادل را برقرار میسازد. فیروزه
انرژی مثبت را در خود جذب کرده و آن را هم برای بدن و هم برای روح ما به کار میگیرد و وظیفه تنظیم و تعادل این انرژیها را نیز بر عهده دارد فیروزه به د لیل قدرت جادوییاش شناخته شده و مقدس بوده است. باور مردمان بر این بوده کسانی که این سنگ مقدس را به همراه دارند استخوانها یشان نمیشکند و خودشان و اسبها یشان از حادثه در امان خواهند بود. در تمدن آزتک، به این سنگ "سنگ خدایان" گفته میشده . همچنین در گذشتههای دور، برای حفاظت از حیوانات در برابر تأ ثیرات منفی، از این سنگ به عنوان طلسم اسب استفاده میکردند تماس مستقیم این سنگ با پوست بدن بسیار مهم است ؛ اما در زمان خواب نبا ید با پوست تماس داشته باشد و کسی جز صاحب آن نباید آن را لمس کند . زمانی که به صورت دستبند استفاده میشود، بهتر است در دست چپ باشد، چرا که به قلب و رگهای منتهی به آن نزدیکتر است .