پیام خراسان - نسخه نفیس شرح دیوان منسوب به حضرت علی علیه‌السلام با حضور جمعی از هنرمندان در نگارخانه ترانه باران رونمایی شد. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در آستانه میلاد حضرت علی(ع) و روز پدر در نگارخانه ترانه باران از نسخه نفیس "شرح دیوان منسوب به حضرت امیر المومنین علی بن ابی طالب (ع)" رونمایی شد.
این مراسم تحت عنوان "علی بارانِ حِکمَت" با حضور جمعی از اساتید خط و خوشنویسی و پژوهشگران حوزه کتابت همراه بود.
نسخه نفیس "شرح دیوان منسوب به حضرت امیر المومنین علی بن ابی طالب (ع)" تألیف "قاضی کمال الدّین میرحسین بن معین الدّین مِیبُدی یزدی" درگذشت 909 هجری قمری است. این کتاب، نسخه درخشانی مزین به خط نسخ ممتاز منسوب به وِصال شیرازی از قرن 13 هجری قمری است که به گفته کارشناسان از ویژگی‌های منحصر به فردی برخوددار است.
کامکارها با آتش زنده برمی‌گردند

تجمیع تمام زیبایی های هنر در یک نسخه خطی
امیر عاملی (خوشنویس، شاعر و پژوهشگر) با اشاره به آنکه نام "علی" ما را به دیار حکمت، معرفت، یتیمان و سخن زیبا می‌برد، گفت: حضرت علی (ع) تنها شخصیت تاریخ است که بیشترین کتاب‌ها و اشعار درباره ایشان گفته شده و شجاعت و دلیری و یتیم نوازی همه این صفات در "علی" جمع شده است. حضرت علی با وجود جنگ آور بودن، بهترین زمان‌های عمرشان را حضور در محله‌های یتیم نشین می‌دانستند. حکیم، عالم، شجاع و مهربان و ... بودند و بسیار خرسندیم که در آستانه ولادت ایشان شاهد رونمایی نسخه خطی منسوب به حضرت علی (ع) هستیم.

این استاد خط و خوشنویسی تصریح کرد: کتابت، یک هنر است. به خاطر دارم در یکی از نمایشگاه‌هایی که در کشورهای همسایه برگزار کرده بودم یک بانوی خارجی نسخه خطی خریداری کرد. وقتی از او پرسیدم آیا می‌داند آنچه خریده چیست گفت کتاب نقاشی است و من برای او تعریف کردم که این نسخه خطی از خط و خوشنویسی و کتابت ایرانی شکل گرفته و آن بانو از دیدن این هنر به وجد آمد.
عاملی تاکید کرد: نسخه خطی که به همت نگارخانه ترانه باران رونمایی شد از خط نسخ بسیار زیبایی برخوردار است که هوش از سر آدم می‌برد. تمام زیبایی‌های خط، کتابسازی، تذهیب، خط کشی، جلدسازی و... در این کتاب جمع است و هنر ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
این استاد خط و خوشنویسی با اشاره به آنکه محبوبه کاظمی همیشه مبدع اولین‌ها بوده و هست گفت: ایشان برای نخستین بار از این کتاب رونمایی و اسرار نهان بیرون آورده شد. نسخه خطی که رونمایی شد به اندازه‌ ای زیباست و مرکب آن صاف است که مشخص نمی‌کند قلم کی روی صفحه آمده و کی بلند شده‌.

رونمایی از نسخه خطی نفیس و نمایشگاهی در وصف حضرت علی (ع)
محبوبه کاظمی دولابی(مدیر مسئول نگارخانه ترانه باران) نیز با ابراز خرسندی از برگزاری این رویداد، گفت: خوشحالم گالری ترانه باران در آستانه ولادت حضرت علی (ع) مزین به نام حضرت "علی (ع)" شد و آثاری از هنرمندان قدیم و هنرمندان معاصر که در وصف حضرت علی (ع) و نام مبارک ایشان است را به نمایش گذاشتیم.
او درباره نمایشگاه حضرت علی(ع) گفت: در این نمایشگاه بیش از 20 اثر فاخر به نمایش درآمده که شامل آثاری از دوره قاجار در کنار آثار هنرمندان مطرح معاصر همچون رضا مافی می‌شود. این آثار انتخاب شده‌اند تا مخاطبان بتوانند مجموعه‌ای درخشان مرتبط با حضرت علی (ع) را مشاهده کنند. این آثار از خط نسخ و نستعلیق تا نقاشیخط را شامل می‌شود. همچنین در کنار این آثار چند اثر از دوره قاجار که شمایل حضرت علی را تصویر کرده‌اند نیز به نمایش درآمده است.
او ادامه داد: همچنین افتخار آن را داریم که از نسخه نفیسی منسوب به حضرت علی (ع) تحت عنوان "شرح دیوان حضرت علی" به خط وصال شیراز را رونمایی کنیم.
کاظمی با اشاره به حضور مجموعه دار این کتاب درخشان در مراسم رونمایی گفت: مجموعه داران خادمان بی نام و نشان حوزه فرهنگ و هنر هستند و با حفظ آثار فرهنگی و هنری بدون آنکه نام و نشانی از آنها باشد میراث را برای آیندگان حفظ می‌کنند.

شرحی بر دیوان حضرت علی
طاهره الله دادیان (استاد خط و خوشنویس) در ادامه این مراسم با اشاره به شرح علامه محمدتقی جعفری در خصوص این کتاب گفت: چند بیت از اشعار دیوان منسوب به امیرالمومنین (ع) را که علامه محمدتقی جعفری در شرح خود به آنها پرداخته است، آورده‌ام. لازم به ذکر است که علامه جعفری به کل دیوان شرح نوشته‌اند و انتخاب چند بیت، به معنای برتری آنها بر سایر ابیات نیست، بلکه فقط برای ارائه نمونه‌ای از شرح ایشان است.
او ادامه داد: در یکی از ابیات معروف آمده «دَوَاءُ الدَّهْرِ الصَّبْرُ عَلَى الدَّهْرِ..... وَ کَمْ قَدْ مَضَى مِنْ دَهْرٍ وَ دَهْرِ».
ترجمه این بیت: دوای روزگار صبر کردن بر روزگار است … و چه بسیار روزگارها که سپری شده‌اند و خواهند شد. علامه جعفری در شرح این بیت، به اهمیت صبر و بردباری در برابر سختی‌ها و مشکلات زندگی اشاره می‌کند. ایشان این بیت را به عنوان یک دستورالعمل کلی برای مواجهه با مشکلات دنیوی تفسیر می‌کند و معتقد است که صبر و شکیبایی، بهترین راه حل برای این مشکلات است. ایشان همچنین به مفهوم گذر زمان و ناپایداری دنیا اشاره می‌کند.
الله دادیان در ادامه به بیتی در مورد اهمیت عمل صالح اشاره کرد و گفت: إِنَّ الْعَمَلَ الصَّالِحَ یَرْفَعُ الْقَوْلَ … وَ إِنَّ الْقَوْلَ الْحَقَّ یَهْدِی الْعَمَلَ که ترجمه آن می‌شود: همانا عمل صالح، گفتار را بالا می‌برد … و همانا گفتار حق، عمل را هدایت می‌کند. علامه جعفری در شرح این بیت، بر اهمیت عمل صالح و تاثیر آن بر ارزش سخن تاکید می‌کند. ایشان معتقد است که عمل صالح به سخن ارزش و اعتبار می‌بخشد و سخن حق، عمل را به سوی خیر و صلاح رهنمون می‌کند. این بیت به اهمیت هماهنگی بین گفتار و عمل اشاره دارد.
او همچنین به بیتی در مورد شناخت نفس اشاره کرد و ادامه داد: مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ … وَ مَنْ جَهِلَ نَفْسَهُ فَقَدْ جَهِلَ رَبَّهُ که ترجمه آن می‌شود: هر کس خود را شناخت، پس به تحقیق پروردگارش را شناخته است … و هر کس به نفس خود جاهل شد، پس به تحقیق به پروردگارش جاهل شده است. علامه جعفری در شرح این بیت، بر اهمیت خودشناسی به عنوان مقدمه‌ای برای خداشناسی تاکید می‌کند. ایشان معتقد است که شناخت نفس و ویژگی‌های آن، راهی برای شناخت صفات الهی است. ایشان این بیت را به عنوان یکی از مهم‌ترین اصول عرفانی تفسیر می‌کند.

کتاب آرایی در صدر هنرها قرار دارد
این مراسم با صحبتهای غلامرضا راهپیما (استاد خط و خوشنویس) ادامه یافت، او گفت: وقتی می‌گوییم ذکر علی عبادت است بی دلیل نیست. روایت از امیرالمؤمنین (ع) منقول است که حضرت فرمودند: رحمت خدا باد، بر آن کسی که جایگاهش را، اندازه‌اش را بشناسد و تجاوز نکند از جایگاه و اندازه‌اش. علی(ع) عالم و حکیم بود.
او ادامه داد: بسیار خرسندم که امروز در آستانه ولایت حضرت علی(ع) از دیوان منسوب به حضرت علی تالیف میبدی یزدی رونمایی می‌شود. این کتاب به خط نسخ است و خط نسخ از جمله خطوط خاص و زیبایی است که استحکام قابل توجهی دارد حتی توانست سایر خطوط قبل از خود را منسوخ کند.
راهپیما تصریح کرد: وقتی از هنر و فرهنگ یک کشور صحبت می‌کنیم از آنچه که اشاعه دهنده فرهنگ و هنر است صحبت به میان می‌آید. آثار خطی ایران و نسخ خطی از جمله آثاری هستند که در موزه‌های مطرح کشور و عرصه بین‌الملل نگهداری می‌شوند. زبان و دست برای انتقال اندیشه به کار می‌روند و کتاب آرایی در صدر آن قرار دارد. البته که تا کاتب و خوشنویس نباشد سایر هنرهای کتاب آرایی از جدول کشی گرفته تا تذهیب جلدسازی و ... شکل نمی‌گیرد؛ از این رو می‌توان گفت کاتب و خوشنویس در صدر کتاب آرایی قرار دارد. ایران حوزه کتاب آرایی را از طریق جاده ابریشم به همه جهانیان گسترش داد. از این روست که امروزه کتاب آرایی و نسخه‌های خطی ایران در سراسر دنیا مورد تمجید همگان است.
این استاد خوشنویسی تاکید کرد: مرحوم نیریزی در صدر نسخ نویسان ایران بود و خاندان وصال نیز از جمله نسخ نویسان معروف هستند و امروز از کتابی منسوب به خط وصال رونمایی می‌کنیم.

استحکام خط نسخ این نسخه خطی بسیار چشم نواز است
تربیت (مجموعه دار) درخصوص نسخه خطی دیوان منسوب به حضرت علی علیه السلام گفت: مرحوم پدرم فیروز تربیت استاد دانشکده فنی دانشگاه تهران بود و بیش از 30 سال در رشته هیدرولیک تدریس کرد و شاگردان بسیاری را در این زمینه آموزش داد و برای ادامه تحصیل برخی از شاگردان نخبه خود تلاش بسیار کرد تا بتوانند با بورسیه به خارج از کشور بروند یکی از این شاگردان پروفسور هوشیار نوشین بود. او بعد از موفقیت‌های خود برای جبران زحماتی که پدرم برای او کشیده بود این نسخه خطی نفیس را به پدرم هدیه داد این کتاب سال‌ها در خانواده ما نگهداری می‌شد تا آنکه خانواده قصد عرضه این نسخه نفیس را گرفت و به منظور رونمایی از این اثر گالری ترانه باران را برگزیدیم.
تربیت تاکید کرد: این نسخه نفیس به طرز خوبی نگهداری شده است تا از آسیب در امان بماند ضمن آنکه خوانش و دیدن این اثر بسیار برایمان لذت بخش بود چرا که استحکام خط نسخ این اثر بسیار چشم نواز است. همچنین از خط رقاع در این اثر استفاده شده و ترجمه‌ها نیز با خط نستعلیق است رنگ شنگرف در این اثر بسیار جذاب و عالی است. خط زیبای این کتاب همیشه مرا جذب می‌کرد و بعد با کارشناسی انجام شده متوجه شدم خط وصال است.
به گفته او، نسخه خطی منسوب به حضرت علی علیه السلام به خط وصال شیرازی، دارای 978 صفحه است که هر دو طرف آهار مهره شده و یکدستی مرکب و زنده بودن آن گویی همین امروز نوشته شده است.

رقم خوردن اتفاقات خوب به همت نگارخانه ترانه باران
یادگار خیام ( خطاط و پژوهشگر) نیز درباره نسخه خطی منسوب به حضرت علی(ع) گفت: رونمایی از این اثر فاخر که به همت نگارخانه ترانه باران انجام شده بسیار ستودنی است. عیار خط این نسخه خطی نسبت به سایر کتب خطی بالاتر است. خطی بسیار زیبا، شیرین و شیوا را در این اثر شاهد هستیم که نشان از ارادت خوشنویس برای کتابت این نسخه خطی دارد. در واقع می‌توان گفت کاتب نسبت به کتابت آنچه که داشت انجام می‌داد واقف بوده است. باید به این نکته اشاره داشت که چنین شرح دیوان‌هایی بسیار محدود است و این شرح دیوان منسوب به حضرت علی علیه السلام یکی از نفیس‌ترین نسخ موجود است. مجموعه اتفاقاتی که در این کتاب افتاده از صفحه آرایی گرفته تا جدول کشی کتابت و جلدسازی احتمالاً توسط خانواده و خاندان وصال انجام شده خانواده در کنار هم این مجموعه را کار کرده‌اند. هم نشینی رنگ‌ها، دندان موشی‌ها، تذهیب‌ها، جدول کشی‌ها و... از جمله شیوه‌هایی است که در خاندان وصال مرسوم است. کاغذ سازی این نسخه خطی بسیار جالب توجه است و از کیفیت بسیار بالایی برخوردار و بسیار یکدست و یکنواخت و ظریف و دقیق است.
او تاکید کرد: هر یک یا دو سال شاهد اتفاقی خوب هستیم که نه از سوی یک نهاد دولتی بلکه از سوی بخش خصوصی صورت می‌گیرد که دغدغه و علاقمند به فرهنگ و هنر کشور است. اینکه خانم محبوبه کاظمی گام‌هایی برای توسعه و معرفی فرهنگ و هنر کشور برمی‌دارد ستودنی است.
انتهای پیام/