بزرگنمايي:

پیام خراسان - جنگل‌های بلوط زاگرس، ریه‌های سبز غرب ایران، این روز‌ها بیش از همیشه در معرض تهدید قرار دارند. آفت جوانه‌خوار بلوط، دشمن خاموشی که بی‌وقفه به جان درختان افتاده، بیش از 25 هزار هکتار از جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد را درگیر کرده است. اگر این روند ادامه یابد، آیا زاگرس توان تاب‌آوری خواهد داشت، یا شاهد مرگ تدریجی یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های کشور خواهیم بود؟
زاگرس، این رشته‌کوه باشکوه که قرن‌هاست همچون سپری سبز بر پهنه‌ی ایران گسترده شده، امروز در سکوتی مرگبار فرو رفته است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
درختان بلوط، که روزگاری نماد سرزندگی و پایداری این سرزمین بودند، حالا با شاخه‌های عریان و برگ‌های خورده‌شده در برابر یک دشمن خاموش و مرگبار زانو زده‌اند. آفت جوانه‌خوار بلوط، مهاجمی که در دل طبیعت ریشه دوانده، همچون طاعونی ناپیدا به جان جنگل‌های زاگرس افتاده و با گسترشی بی‌وقفه، هزاران هکتار از پوشش سبز این منطقه را در معرض نابودی قرار داده است. با آغاز فصل بهار، لارو‌های این حشره از دل تخم‌های نهفته در پوست درختان بیرون می‌آیند و در سکوت، بی‌وقفه به جان جوانه‌ها و برگ‌های تازه می‌افتند. نتیجه، چشم‌اندازی خوفناک از درختانی است که پیش از موعد، لخت و بی‌برگ شده‌اند، و زمین زیر پایشان، که روزگاری از سایه‌ی بلوط‌های سر به فلک کشیده پوشیده بود، اکنون در زیر آفتاب سوزان برهنه مانده است.
جنگل‌های کهگیلویه و بویراحمد، بخشی از میراث طبیعی زاگرس، با تهدیدی جدی روبه‌رو هستند. بیش از 25 هزار هکتار از این جنگل‌ها درگیر آفت جوانه‌خوار بلوط شده‌اند؛ آفتی که اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به اکوسیستم منطقه وارد کند.
آغاز عملیات محلول‌پاشی در دنا
رهام باقرپور، معاون حفاظت و امور اراضی منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد، اعلام کرد: عملیات مقابله با این آفت از طریق محلول‌پاشی با پودر بیولوژیک بی. تی. در 600 هکتار از جنگل‌های بخش پاتاوه شهرستان دنا آغاز شده است. این پروژه که با اعتبار 20 میلیارد ریالی برنامه‌ریزی شده، توسط بخش خصوصی اجرا می‌شود.
اما آیا این اقدام می‌تواند به تنهایی راه‌حل مؤثری برای این بحران باشد؟ کارشناسان محیط‌زیست معتقدند که مقابله با این آفت نیازمند یک برنامه بلندمدت و جامع است که نه‌تنها شامل روش‌های بیولوژیکی و شیمیایی، بلکه شامل مدیریت صحیح منابع طبیعی و کنترل عوامل انسانی نیز باشد.
پروانه جوانه‌خوار بلوط؛ دشمن خاموش جنگل‌های زاگرس
پروانه جوانه‌خوار بلوط (Tortrix viridana L)، گونه‌ای مهاجم است که طی چند دهه گذشته جنگل‌های بلوط زاگرس را هدف قرار داده است. این آفت نه‌تنها موجب کاهش رویش چوب و تضعیف درختان می‌شود، بلکه روند زادآوری و توالی طبیعی را مختل می‌کند و در موارد شدید، به مرگ درختان بلوط منجر می‌شود.
با فرارسیدن بهار، این پروانه فعالیت خود را آغاز کرده و از جوانه‌ها و برگ‌های تازه درختان تغذیه می‌کند. کارشناسان می‌گویند که در بسیاری از موارد، مردم محلی به اشتباه تصور می‌کنند که درختان آسیب‌دیده خشک شده‌اند و به همین دلیل، اقدام به قطع آنها می‌کنند. این در حالی است که درختان آلوده، در صورت کنترل آفت، می‌توانند طی چند سال مجدداً بهبود یابند.
افزایش دامنه تهدید: ظهور آفت برگ‌خوار بلوط
در کنار جوانه‌خوار بلوط، آفت دیگری نیز در حال گسترش است: پروانه برگ‌خوار بلوط. این آفت که زمانی نقش مفیدی در چرخه اکولوژیکی داشت، با تغییرات اقلیمی و دخالت‌های انسانی، به یک تهدید جدی تبدیل شده است.
رهام باقرپور از آغاز پایش مناطق جنوبی استان برای شناسایی این آفت و تدوین برنامه‌های کنترل آن خبر داده و تأکید کرده است که در صورت اثبات حضور این آفت، عملیات مبارزه با آن نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.
اما کارشناسان هشدار می‌دهند که مقابله با این آفات نباید محدود به روش‌های شیمیایی و بیولوژیکی باشد. به گفته‌ی متخصصان، از بین رفتن تعادل طبیعی در جنگل‌ها، چرای بی‌رویه دام، کاهش تنوع گونه‌ای و کمبود بارندگی از عواملی هستند که زمینه را برای گسترش این آفات فراهم کرده‌اند.
آسیب‌پذیری جنگل‌های زاگرس؛ چرا باید نگران باشیم؟
جنگل‌های زاگرس، که کهگیلویه و بویراحمد بخشی از آن را در خود جای داده است، با 874 هزار هکتار پوشش جنگلی، یکی از مهم‌ترین ذخایر اکولوژیکی کشور محسوب می‌شوند. حدود 70 درصد این جنگل‌ها از درختان بلوط تشکیل شده است؛ درختانی که علاوه بر ارزش زیست‌محیطی، نقشی حیاتی در زندگی جوامع محلی دارند.
با این حال، طی سال‌های اخیر، خشکسالی‌های پی‌درپی، بهره‌برداری بی‌رویه، آتش‌سوزی‌های گسترده و افزایش آفات، حیات این جنگل‌ها را به شدت تهدید کرده است. سال گذشته، بیش از 26 هزار هکتار از جنگل‌های بلوط استان، تنها بر اثر آفت برگ‌خوار دچار آسیب شده‌اند.
پروانه برگ‌خوار بلوط در طبیعت پنج نسل دارد و در مرحله لارو (به‌ویژه در سنین سوم، چهارم و پنجم)، بیشترین خسارت را به درختان وارد می‌کند. این حشره، علاوه بر بلوط، به مرکبات، پسته، بادام و دیگر گیاهان زراعی نیز حمله کرده و خسارات قابل توجهی ایجاد می‌کند.
چشم‌انداز آینده؛ آیا جنگل‌های بلوط نجات خواهند یافت؟
با توجه به روند کنونی، برخی از کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر اقدامات ریشه‌ای برای حفظ جنگل‌های بلوط زاگرس انجام نشود، طی چند دهه آینده، بخش بزرگی از این اکوسیستم ارزشمند از بین خواهد رفت.
در این میان، دولت و نهاد‌های مسئول باید علاوه بر اجرای پروژه‌های کنترلی، به دنبال سیاست‌های پایدارتر و راهکار‌های جامع‌تری برای حفظ جنگل‌ها باشند. مشارکت جوامع محلی، اعمال محدودیت‌های قانونی برای قطع درختان، توسعه روش‌های نوین کشاورزی برای کاهش وابستگی به جنگل‌ها، و سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های علمی برای کنترل آفات، از جمله اقداماتی است که می‌تواند در نجات زاگرس نقش مؤثری ایفا کند.
سؤال اساسی این است: آیا دولت و مسئولان منابع طبیعی، تنها به اقدامات مقطعی بسنده خواهند کرد، یا اینکه یک برنامه جامع برای حفظ یکی از ارزشمندترین سرمایه‌های طبیعی ایران تدوین خواهد شد؟