بزرگنمايي:

پیام خراسان - ایرنا / وقتی کشاورزی خراسان شمالی تسلیم کم‌آبی شده‌، این آفتابگردان با چهره‌ای رو به خورشید است که پایدار ایستاده و نه‌تنها نجات‌دهنده خاک، بلکه نجات‌بخش اقتصاد کشاورزی بی آب این خطه شده است.
در دل دشت‌های گرم و خشک خراسان شمالی، جایی که باران به ندرت مهمان است و کشاورزی هر روز نبردی تازه با خاک و کم‌آبی‌ست، گلی سر بلند می‌کند که نامش از جنس نور است؛ آفتابگردان.
بازار
این گل زرد و دل‌گرم، تنها یک گیاه نیست؛ روایتگر زندگی است. نماد مقاومت کشاورزانی‌ست که با دستان پینه‌بسته، در دل تابستان می‌کارند تا در پاییز، محصولی طلایی درو کنند. محصولی که نه فقط شکم، که دل را هم سیر می‌کند.
آفتابگردان در خراسان شمالی فقط یک محصول کشاورزی نیست، امید است. امیدی که از دل خاکی خشک، سر برمی‌آورد و رو به خورشید لبخند می‌زند.
آفتابگردان، گیاهی با ظرفیت بالا در تولید دانه‌های روغنی و آجیلی، در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از محصولات کشاورزی مهم خراسان شمالی شناخته شده که با کمترین نیاز آبی، نقش مهمی در اقتصاد کشاورزی این استان ایفا می‌کند.
آفتابگردان؛ خورشید کوچکی در دستان کشاورزان
آفتابگردان که تخمه آن یکی از پرطرفدارترین تنقلات در جمع‌های خانوادگی و محافل اجتماعی محسوب می‌شود، نه‌تنها محبوب سفره‌هاست بلکه برای کشاورزان خراسان شمالی نیز رونق و امید به همراه آورده است.
این گیاه خواص دارویی و تغذیه‌ای متعددی دارد؛ از جمله درمان برونشیت، کاهش کلسترول و فشار خون، پیشگیری از سرطان و تأمین مواد مغذی همچون آهن و ویتامین‌ها. همچنین تخمه آفتابگردان سرشار از انرژی و ضدالتهاب طبیعی به شمار می‌رود و مصرف آن در دوران بارداری نیز توصیه شده است.
با وجود کاهش منابع آبی و خشکسالی‌های پی‌درپی در خراسان شمالی، آفتابگردان به دلیل نیاز آبی کمتر، به‌عنوان محصولی مناسب و مقاوم، توجه کشاورزان را به خود جلب کرده است. این گیاه در اغلب مناطق معتدل قابلیت کشت دارد و در استان در هر دو نوع آبی و دیم پرورش داده می‌شود.
طبق الگوهای زراعی، آبیاری آفتابگردان تا حدود 20 روز پیش از برداشت انجام می‌شود و در بافت‌های مختلف خاکی قابل انطباق است، از این‌رو در اقلیم خراسان شمالی که به لحاظ تنوع زیستی نیز غنی است، به‌خوبی جواب داده است.
در روزگاری که آب، نایاب و خاک، فرسوده شده، نگاه به خورشید می‌تواند چاره‌ای باشد. کشاورزان خراسان شمالی با کاشت آفتابگردان، امید را به دل زمین بازمی‌گردانند. این گیاه نمادی است از ایستادگی؛ همانند مردمان سخت‌کوش این دیار.
با توجه به خشکسالی‌های مداوم و نیاز به توسعه محصولات کم‌آب‌بر، کارشناسان معتقدند رفع این موانع و حمایت هدفمند از کشت آفتابگردان می‌تواند نقش مهمی در پایداری کشاورزی و تقویت اقتصاد روستایی استان ایفا کند.
خراسان شمالی، سومین تولیدکننده آفتابگردان در کشور
سرپرست معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی گفت: این استان با بیش از هزار و 438 هکتار سطح زیر کشت آفتابگردان (438 هکتار آبی و بیش از هزار هکتار دیم) رتبه سوم سطح زیر کشت این محصول را در کشور دارد.
محمد رضایی افزود: شهرستان‌های گرمه، بجنورد، سملقان و اسفراین، بیشترین سهم در تولید این دانه روغنی را دارند و گرمه با دارا بودن سطح بیشتری از مزارع، به‌عنوان قطب تولید آفتابگردان استان شناخته می‌شود.
رضایی خاطرنشان کرد: یکی از مزایای کشت آفتابگردان در خراسان شمالی، استفاده از بذر مادری است که سبب شده دانه‌های تولیدی این استان از کیفیت بالایی برخوردار باشند. دانه‌های حجیم، با میزان روغن بالا، ویژگی ممتاز این محصول در استان به‌شمار می‌رود.
به گفته رضایی، افزون بر آفتابگردان، هشت هزار و 536 هکتار از اراضی آبی استان به کشت پنبه و یک‌هزار و 76 هکتار از زمین‌های دیم به کشت عدس اختصاص یافته است. خراسان‌شمالی به ترتیب رتبه‌های پنجم و ششم کشور را در تولید این محصولات دارد.
موانع پیش‌روی کشت آفتابگردان در خراسان شمالی
با وجود مزایای متعدد و مقاومت بالای آفتابگردان در برابر کم‌آبی، کشاورزان خراسان شمالی در مسیر توسعه کشت این محصول استراتژیک با چالش‌هایی جدی مواجه هستند که می‌تواند بهره‌وری و سودآوری آن را تحت‌تأثیر قرار دهد.
نبود صنایع فرآوری و بسته‌بندی در استان، یکی از مهم‌ترین موانع توسعه این کشت محسوب می‌شود و بخش عمده‌ای از تخمه‌های آفتابگردان تولیدی به‌صورت خام به سایر استان‌ها منتقل می‌شود و کشاورزان از ارزش‌افزوده اصلی آن بی‌بهره می‌مانند.
نوسان قیمت بازار و نبود قراردادهای خرید تضمینی نیز موجب بی‌اعتمادی بهره‌برداران نسبت به آینده این محصول شده است و بسیاری از کشاورزان، در نبود یک بازار مطمئن، با نگرانی از فروش محصول خود در فصل برداشت روبه‌رو هستند.
از دیگر چالش‌ها می‌توان به کمبود ماشین‌آلات برداشت مکانیزه اشاره کرد که به‌دلیل برداشت دستی در بسیاری از مناطق، هزینه تمام‌شده افزایش یافته و در مواردی نیز به کیفیت دانه‌های برداشت‌شده آسیب وارد می‌شود.
در زمینه تأمین نهاده‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد. دسترسی محدود به بذرهای اصلاح‌شده و مقاوم، باعث شده برخی مزارع عملکرد پایینی داشته باشند. کشاورزان خواستار حمایت بیشتر دولت در تأمین بذر مادری و توزیع به‌موقع نهاده‌ها هستند.
علاوه بر این، کمبود نیروی کارشناسی و ضعف آموزش‌های ترویجی باعث شده بخشی از کشاورزان به شیوه‌های سنتی کشت ادامه دهند که این امر بهره‌وری را کاهش داده است.
در مجموع 344 هزار هکتار از گستره خراسان شمالی را زمین‌های کشاورزی تشکیل می‌دهد. از جمعیت حدود یک‌میلیونی این استان، نزدیک به 38 درصد در بخش کشاورزی فعالیت دارند. با توجه به خشکسالی‌های اخیر، توسعه کشت محصولات کم‌آب‌بر مانند آفتابگردان می‌تواند گامی مؤثر در پایداری معیشت روستاییان و حفظ منابع طبیعی باشد.