چاپ

پیام خراسان - عشق و علاقه محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی، معروف به آقابزرگ تهرانی به کتاب و نسخ خطی منجر به تالیف «الذریعه الی تصانیف الشیعه» شد کتابی که شیخ آقا بزرگ 60 سال از عمرش را برای نگارش آن صرف کرد.
به گزارش ایسنا، یازدهم ربیع‌اول سالروز تولد یکی از پرکارترین علمای اسلام در قرن چهاردهم، محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی، معروف به آقابزرگ تهرانی است.
خوشبختانه خداوند به ایشان طول عمر عطا کرد و او قدر نعمت عمر را دانست و با پشتکار غریبش موفق شد یکی از مهم‌ترین مجموعه تألیفات این قرن اسلامی را بر جای بگذارد.
«الذریعه الی تصانیف الشیعه» نام یکی از آثار معروف اوست که به فهرست و معرفی تألیفات علمای شیعه در طول چهارده قرن تاریخ اسلام می‌پردازد. اگر امروز مؤسسات صاحب هزینه‌های هنگفت قصد داشتند این کتاب را با وسعت دامنه و عظمت علمی‌ای که دارد تهیه کنند، گروهی متعدد برای سالیانی چند بر سر تألیف آن معطل شده بودند و به هنگام عرضه آن، دنیا را پر از غوغا می‌کردند. اما این روحانی بزرگ، با زندگی زاهدانه طلبگی، از گوشۀ انزوا و سکوت خویش دست تنها این کتاب را پدید آورد.
مقام معظم رهبری به تبین سبک زندگی اهتمام ویژه‌ای داشتند و به اولین موردی که اشاره دارند فرهنگ کار در میان ایرانیان به خصوص ضعف در فرهنگ کار جمعی است و می‌فرماید:«چرا فرهنگ کار جمعی در جامعه‌ ما ضعیف است؟ این یک آسیب است. با اینکه کار جمعی را غربی‌ها به اسم خودشان ثبت کرده‌اند، اما اسلام خیلی قبل از اینها گفته است: «تعاونوا علی البرّ و التّقوی»، یا: «و اعتصموا بحبل اللّه جمیعا». یعنی حتّی اعتصام به حبل‌اللّه هم باید دسته‌جمعی باشد؛ «و لا تفرّقوا».
محمدمحسن بن علی منزوی تهرانی، معروف به آقابزرگ تهرانی 20 سال بعد از شروع طلبگی نگارش اثر بزرگ و ماندگارش یعنی کتاب الذریعه (و همزمان با آن اعلام طبقات) را شروع کرد. این اثر آنقدر سترگ و نوشتن به اندازه‌ای سخت است که برخی نوشتن این کتاب را جز با عشق و علاقه عجیب آقا بزرگ تهرانی به کتاب، مطالعه، استنساخِ در نُسَخ خطی مرتبط دانسته‌اند البته برخی دیگر نیز طعنه اینچنین «شیعه طایفه‌ای کوچک بود و آثار قابل اعتنایی نداشت و اکنون شیعه‌ای در دنیا وجود ندارد» از جرجی زیدان مورّخ معروف مصری دانسته‌اند. اما عشق به کتاب و دانستن در آقا بزرگ تهرانی چنان شعله داشت که آن بزرگوار کنج کتابخانه را گوشه بستان می‌دید که وقتی قرار شد نام خانوادگی برای خود بگزیند: «منزوی» را از همه جهت درخور و با مسمّا دید. اینگونه بود که نام شیخ آقابزرگ تهرانی؛ محمد محسن منزوی شد.
از سید محسن امین عاملی نویسنده کتاب «اعیان الشیعه» نقل می‌کنند که گفت: «برای تهیه اسناد اعیان‌الشیعه که به شهرها سفر می‌کردم، در کربلا به کتابخانه شیخ العراقین وارد شدم و از متصدی آن خواستم که یک هفته کتابخانه را در اختیار من بگذارد، پذیرفت مشروط بر اینکه در این هفته میهمان او باشم، شبی به من اطلاع داد که امشب میهمان دیگری هم داریم و او شیخ آقابزرگ بود که اسمش را شنیده بودم. هنگامی که او را زیارت کردم و بحثی میان ما در گرفت فهمیدم که او تنها یک فهرست‌نگار نیست بلکه اطلاعات فقهی و اصولی و فلسفی وسیعی نیز دارد از این‌رو مسرور شدم. ساعت چهار و نیم شب بود که خستگی بر من غالب شد و خوابیدم. از خواب که برخاستم دیدم شیخ آقابزرگ نخوابیده و هم‌چنان مشغول یادداشت‌برداری است از او پرسیدم نمی‌خوابید؟ فرمود: من هنوز نشاط دارم و نخوابید. ما هفت روز و شب در آنجا بودیم. ایشان استراحت منظمی نداشت و می‌فرمود ما برای استراحت این‌جا نیامده‌ایم و من با وجود این که پر کار بودم به ایشان غبطه می‌خوردم.».
اراده قوی و بی‌تفاوتی نسبت به بهره دنیائی
شاید افراد معمولی که به اهداف خو.د نمی‌رسند اولین عاملی که سراغ آن می‌روند کمبودها ناشی از محرومیت‌های مادی، قانونی و محیطی است. کمتر عامل درونی مانند باورها و حساسیت‌های خود انسان را برمی‌شمارند که تشکیل دهنده شخصیت یک انسان است. یکی از عوامل مهم در زندگی شیخ آقابزرگ این بود که از اینکه در مسیر زندگی‌اش بدون یار و همکار و غمخوار بماند و یا در کنج گمنامی خود با هدفِ خود انس بگیرد یا فقر و پریشانی را همخانه خود ببیند؛ یا مرض و کسالت را تحمل کند؛ یا ملامت و دشنام بشنود؛ یا احترام و شأن استادی و مرجعیت را در آینه شاگردانش ببیند؛ باکی نداشت.
آقابزرگ تهرانی روحیه مقاوم و سخت‌کوش داشت به اندازه‌ای که با این خصیصه‌ای ذاتی شناخته می‌شدند. درباره خصوصیات اخلاقی او اینطور گفته می‌شود که او مردی بود پرکار، کم حرف، کم‌رو، خجالتی و گوشه‌گیر. در اخلاق اسلامی، تقوی و طهارت زبانزد خاص و عام بود بطوریکه علامه بزرگ امینی او را «بقیه السلف الصالح» می‌خواند. نسبت به اهل‌بیت(ع) ارادت ویژه‌ای داشت. استاد بزرگوار علامه سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی ـ قدس سره ـ درباره شیخ آقابزرگ چنین می‌نگارد: «شیخ مشایخ معاصر، بزرگِ پژوهشگران و فهرست‌نگاران، حجت و دلیل تاریخ، احیاگر آثار گذشتگان، نمونه ناب تقوا و صلاح، شیخ آقابزرگ تهرانی است.».
انتهای پیام