چاپ

پیام خراسان - دانشمندان باور دارند که رویداد بزرگ آتشفشانی پرمین ـ تریاس به‌تنهایی نمی‌توانست به بزرگ‌ترین انقراض جمعی تاریخ زمین منجر شود.

طبق پژوهش جدیدی رویداد‌های ال‌نینو که اقیانوس‌های بسیار بزرگ را گرم می‌کنند، عاملی کلیدی در انقراض پرمین-تریاس در 252 میلیون سال تشخیص داده شده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد چرا تغییر سریع اقلیم در گرمایش پرمین-تریاس برای تمام گونه‌های دریا و خشکی فاجعه‌بار بود.
دانشمندان مدت‌ها این انقراض جمعی را به فوران‌های آتشفشانی گسترده در سیبری امروزی می‌نامیم، نسبت می‌دادند. دی‌اکسیدکربن ناشی از این فوران‌ها به‌سرعت اقلیم زمین را گرم‌تر کرد و باعث فروپاشی اکوسیستم‌های دریا و خشکی شد. اما دانشمندان هنوز نمی‌دانند چرا حیات روی خشکی، ازجمله گیاهان و حشراتِ معمولاً مقاوم، به‌اندازه بقیه گونه‌های حیات آسیب دیدند.
گرمایش اقلیم به‌تن‌هایی نمی‌تواند چنین انقراض گسترده‌ای را توضیح دهد؛ زیرا همان‌گونه که امروز می‌بینیم، با گرم‌تر شدن مناطق گرمسیری، گونه‌ها به عرض‌های جغرافیایی خنک‌تر و بالاتر مهاجرت می‌کنند.
در عوض، فاجعه پرمین-تریاس نشان می‌دهد مسئله گرمایش جهانی فقط گرم شدن نیست، بلکه باعث تغییر بسیار شدید وقایع طی چند دهه می‌شود.
دانشمندان با مطالعه ایزوتوپ‌های اکسیژن گیرافتاده در دندان‌های فسیل‌شده از ارگانیسم‌های شناگری به نام «قیف‌دندان» یا «کنودونت» (Conodont) که منقرض شده است، به مقیاس گرمایش پرمین-تریاس پی می‌برند. مطالعه این مواد نشان می‌دهد گرادیان‌های دمایی در عرض‌های جغرافیایی میانی و پایینی دچار دگرگونی اساسی شدند.
همه‌جا گرم‌تر شد و دگرگونی‌هایی که منجر به تغییر اقلیم شدند، بسیار عمیق‌تر بودند؛ زیرا رویداد‌های ال‌نینو هنگام انقراض پرمین-تریاس بسیار شدیدتر و طولانی‌تر از رویداد‌های ال‌نینوی امروزی بودند. گونه‌ها نمی‌توانستند با سرعت کافی خودشان را با این تغییرات سازگار کنند یا تکامل یابند.

دمای سطح زمین در گرم‌ترین ماه رویداد انقراضی پرمین-تریاس
نقش ال‌نینو در انقراض پرمین-تریاس
در سال‌های اخیر، رویداد‌های ال‌نینو تغییرات بزرگی در الگو‌های بارش و دمای زمین ایجاد کرده‌اند. برای مثال، سال‌های 2023 و 2024 یکی از گرم‌ترین سال‌های جهانی بودند؛ زیرا ال‌نینو قوی در اقیانوس آرام وجود دارد که اثر آن با دی‌اکسیدکربن ناشی از فعالیت‌های انسانی افزایش می‌یابد.
اما خوشبختانه این رویداد‌ها هر بار فقط یک تا دو سال طول می‌کشند. پژوهش مشترک دانشمندان دانشگاه‌های انگلیس و دانشگاه ووهان چین نشان می‌دهد در زمان بحران پرمین-تریاس، ال‌نینو طولانی‌تر بود و به یک دهه خشکسالی و سال‌ها سیل منجر می‌شد.
به‌علاوه، نتایج مدل‌سازی اقلیمی توضیح می‌دهد چرا در لایه‌های سنگ آن دوره مقادیر فراوانی زغال چوب پیدا می‌شود. آتش‌سوزی جنگل‌ها در اقلیم درگیر با خشکسالی بسیار شایع بوده، زمین در حالت بحران قرار داشته، خشکی‌ها می‌سوختند و اقیانوس‌ها راکد بودند.
در تاریخ زمین، رویداد‌های آتشفشانی فراوانی مشابه رویداد سیبری وجود داشته که بسیاری از آن‌ها منجر به انقراض شده‌اند. اما هیچ‌کدام به گستردگی رویداد پرمین-تریاس نبوده است.
انقراض پرمین-تریاس متفاوت بود؛ زیرا رویداد‌های بسیار بزرگ ال‌نینو بازخوردی مثبت در اقلیم ایجاد کردند که باعث گرمای فوق‌العاده در نواحی گرمسیری و نواحی فراتر از آن‌ها شد و به مرگ گیاهان انجامید. گیاهان برای حذف دی‌اکسیدکربن از اتمسفر ضروری هستند و یکی از پایه‌های شبکه غذایی را تشکیل می‌دهند. مرگ گیاهان باعث توقف یکی از مکانیسم‌های توقف دی‌اکسیدکربن شد و این گاز به‌علت ادامه فعالیت‌های آتشفشانی در اتمسفر زمین انباشته شد.
این قضیه یکی از معما‌های انقراض جمعی پرمین-تریاس را نیز توضیح می‌دهد: اینکه چرا انقراض روی خشکی‌ها ده‌ها هزار سال قبل از انقراض در اقیانوس‌ها شروع شد. اقیانوس‌ها مانعی موقت برابر افزایش دما بودند، ولی دمای زمین به‌سرعت از حد تحمل بسیاری از گونه‌ها فراتر رفت، بدون آنکه فرصتی برای انطباق داشته باشند.
فقط گونه‌هایی که می‌توانستند سریع مهاجرت کنند، توانستند زنده بمانند، اما گیاهان و حیواناتی که این توانایی را داشتند، زیاد نبودند. این رویداد مسیر تکاملی حیات روی زمین را تغییر داد و باعث ظهور دایناسور‌ها شد که انقراض جمعی آن‌ها نیز به ظهور پستانداران و انسان‌ها انجامید.
پژوهشگران نتایج مطالعه خود را در ژورنال Science منتشر کرده‌اند.