چاپ

پیام خراسان - به گزارش صدای حوزه، حجت الاسلام والمسلمین احمدحسین شریفی، رییس دانشگاه سراسری قم طی یادداشتی با عنوان درس خارج، جامی که توان دید در او راز جهان را، به تحلیلی درباره دروس خارج حوزه های علمیه پرداخته است کخ در ادامه مطالعه مینمایید:
همانطور که رهبر فرزانه انقلاب سالیان قبل فرموده‌اند «فقه، ستون فقرات حوزه‌های علمیه است».
در این میان، دروس «خارج فقه» که نمایشگر عالی‌ترین و جدیدترین دیدگاه‌ها، رویکردها، نقدها و بررسی‌ها در موضوعات فقهی توسط قوی‌ترین و برجسته‌ترین استادان حوزه‌های علمیه است «آیینه تمام‌نمای هویت، ظرفیت و استعدادهای بالفعل شده علمی حوزویان است». «دروس خارج فقه حوزه علمیه قم به مثابه جامی است که می‌توان در آن توش و توان علمی و حتی آینده علمی حوزه‌های علمیه را مشاهده کرد.»
به همین دلیل، با تحلیل دروس خارج فقه می‌توان نقاط قوت و ضعف حوزه‌های علمیه را بهتر درک کرد.
دروس خارج فقه در سال‌های اخیر، از نظر کمّی، رشدی چشم‌گیر و بی‌سابقه داشته‌اند. به طوری که در سال جاری (1403) 462 درس خارج فقه در حوزه علمیه قم توسط 356 استاد سطوح عالی تدریس می‌شود. این آمار حاکی از رشدی صددرصدی نسبت به ده سال گذشته است.
تحولات دروس خارج از نظر تنوع و موضوع‌بندی عناوین درسی نیز، شاهد تحولاتی امیدبخش هستیم. تدریس موضوعاتی مثل فقه اداره، فقه امنیت، فقه بیمه، فقه پزشکی، فقه پولشویی، فقه جمعیت، فقه رسانه، فقه هوش مصنوعی و امثال آن، هر چند به صورت یک روز در هفته و با تعداد اندکی شاگرد، نشانه‌ای از تحولات امیدبخش در پویایی و حیات علمی حوزه‌های فقهی است.
اما با ‌نگاهی جامع‌تر به موضوعات مورد بحث و تعداد شاگردان شرکت‌کننده در هر یک از موضوعات لازم است به چند نکته مهم توجه کنیم:
اولاً، معلوم می‌شود هنوز هم حجم عظیمی از دروس خارج فقه، به فقه فردی اختصاص دارد؛ و هنوز موضوعات فقه اجتماعی و فقه نظام چندان جای خود را در دروس خارج باز نکرده‌اند؛ ثانیاً، معلوم می‌شود که محور بسیاری از دروس، موضوعاتی است که هیچ امیدی به نوآوری و تحول خاصی در آنها نیست! به عنوان مثال، فقط در حوزه علمیه قم، 64 درس خارج فقه با موضوع «صلاه»، 59 درس با موضوع «طهارت»، 37 درس با موضوع «حج»، 35 درس با موضوع «بیع و خیارات» و 16 درس با موضوع «صوم» ارائه می‌شود! و بعید می‌دانم حتی مدرسان این دروس هم ادعایی نسبت به نوآوری و تحول در مسائل و احکام این موضوعات داشته باشند! ثالثاً، پیشنهاد می‌شود معاونت محترم آموزش حوزه علمیه: (1) فراتحلیلی درباره تفاوت‌های روش‌شناختی مدرسان این دروس و یا نوآوری‌های هر کدام از آنان در این موضوعات انجام دهد؛ تا معلوم شود که نتیجه این همه سرمایه علمی و آموزشی حوزه در این موضوعات چیست.
(2) توضیحی درباره ضرورت برگزاری این تعداد از دروس خارج در این موضوعات آن هم فقط در حوزه علمیه قم ارائه دهد؛
(3) روشن کند که آیا مدیریت آموزش حوزه در تنظیم مواد درسی و توزیع عناوین فقهی و مدیریت محتوایی عناوین درسی نقشی دارد یا آنکه منفعلانه فقط به ثبت دروس درخواستی استادان اقدام می‌کند.
4٫ رابعاً، با ملاحظه عناوین دروس (462 عنوان) جای خالی برخی از اهمّ موضوعات و مسائل مورد نیاز جامعه کاملاً احساس می‌شود. به عنوان مثال، جای خالی موضوعاتی مثل فقه حیوانات، فقه محیط زیست، فقه آب، فقه پوشش، فقه شهرسازی و معماری، فقه مقاومت، فقه روابط بین المذاهب، فقه روابط بین الادیان، و امثال آن که از موضوعات مبتلا به جامعه‌اند، دیده می‌شود.
▫️البته نکات دیگری هم در این زمینه هست که «شرح این هجران [که بهتر است بگویم «خسران»] و این خون جگر / این زمان بگذار تا وقت دگر»