پیام خراسان - به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، دانشمند فرهیخته مرحوم سید جعفر شهیدی تربیت یافته حوزه های علمیه در دانشگاه بود که طالبان علم را از چشمه سار دانش خود بهره مند میکرد. ایشان علاوه بر درجات بالای علمی خود بالاخص در ادبیات و تاریخ اسلام به لحاظ اخلاقی نیز انسانی والا و با کرامت بود. ایشان در طول حیات پر برکت خود آثار فراوانی به یادگار گذاشت.
ولادت و تحصیلات
مرحوم دکتر سید جعفرسجادی (شهیدی)، فرزند مرحوم سید محمد سجادی، در سال 1297 شمسی، در شهر بروجرد دیده به جهان گشود و در همان شهر، تحصیلات خویش را اغاز کرده، پس از سواداموزی و تحصیل در مکتب خانه، ضمن اشتغال به کار در بازار بروجرد، به فراگیری علوم حوزوی روی اورد.
مرحوم شهیدی، درحوزه علمیه بروجرد، علاوه بر فراگیری ادبیات عرب، حاشیه ملا عبد الله، معالم، شرح لمعه و قوانین را نزد اساتید ان حوزه، از جمله عمویش مرحوم حاج اقا ابوالفضل مجاهدی، تلمذ کرده است.
اساتید مبرز
ایشان، با پای گذاشتن در حوزه نجف، از نعمت استفاده از محضر عالمان بسیاری چون حضرات ایات: سید یحیی یزدی، میرزا حسن یزدی، شیخ عبد الرحیم فیض، سید علی قوچانی، شیخ محمد دشتی، شیخ صدرا بادکوبه ای، شیخ غلام حسین اردبیلی، سید محمود شاهرودی، شیخ علی محمد بروجردی، شیخ موسی خوانساری، سید عبد الهادی شیرازی، شیخ محمد حسین کاشف الغطاء، شیخ محمد رضا کاشف الغطاء، میرزا محمد باقر زنجانی، شیخ محمد علی کاظمینی، میرزا هاشم املی و سید ابوالقاسم خویی، برخوردار می شود و با شور و شوق و جدیت، به فراگیری دروس سطح عالی و خارج فقه و اصول و فلسفه می پردازد.
این تلاش ها سرانجام به ثمر می رسد و استاد شهیدی، از سوی اساتید حوزه نجف به دریافت تصدیق اجتهاد نایل می اید.
گذر از حوزه به دانشگاه
وی پس از آنکه چند سالی را در عوالم طلبگی در قم سپری کرده و از محضر آیت‌الله بروجردی و بسیاری از مراجع و بزرگان دینی استفاده کرد اما بعد از هفت سال به علت بیماری به تهران بازگشت چون باید هر هفته به پزشک مراجعه میکرد و درنتیجه از رفتن به حوزه باز می‌ماند.
وی برای گذران زندگی و به منظور ترجمه متون عربی، علامه شهیدی نزد سنجابی(وزیر فرهنگ وقت) می‌رفت اما به او اشتغال به تدریس پیشنهاد شد.
شهیدی پس از بازگشت به ایران موفق به دریافت گواهینامه مدرسی شد و از وزارت فرهنگ سابق دیپلم ادبی را اخذ کرد.
وی جهت ادامه تحصیل به دانشگاه رفت و موفق به دریافت لیسانس رشته منقول و لیسانس و دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشکده ادبیات تهران شد، وی در زمینههای ادبیات عرب و فارسی استادی بنام بود و درک محضر و همنشینی با استادانی نظیر بدیعالزمان فروزانفر، دهخدا، جلالالدین همایی و محمد معین اعتبار علمی و معنوی او را دو چندان کرد.
همکاری با دکتر معین در لغتنامه دهخدا
برخورد با محمد معین، باب آشنایی وی را به حضور علی‌اکبر دهخدا فراهم کرد و بعد از تشکیل مؤسسه لغتنامه دهخدا، معاونت سازمان را به عهده گرفت. سپس علامه دهخدا از سیدجعفر شهیدی دعوت به همکاری کرد و در نامه‌ای به دکتر آذر(وزیر فرهنگ وقت) نوشت: «او اگر نه در نوع خود بی‌نظیر، ولی کم‌نظیر است».
دهخدا در این نامه خواست که به جای 22 ساعت، به او شش ساعت تدریس اختصاص دهند تا بقیهٔ وقتش را در لغت‌نامهٔ دهخدا بگذراند، ولی درسال 1340 که با مدرک دکتری به دانشگاه منتقل شد تدریس در دانشگاه را تا حدود سال 1345 ادامه داد، اما بعد به‌دلیل ناامنی دانشگاه، دانشجویان خود را به مؤسسه دهخدا برد.
پس از سال‌ها نیز، تا پایان عمر وی هنوز دانشجویانش چهارشنبه‌ها به آنجا می‌رفتند و با شهیدی جلساتی را داشتند. بعد از مرگ محمد معین، شهیدی مسئولیت اداره سازمان لغتنامه دهخدا را بر عهده گرفت.
تألیفات مرحوم دکتر شهیدی
از جمله تالیفات ایشان عبارتند از: کتاب مهدویت در اسلام در سال 1329، جنایات تاریخ، در سه جلد، چراغ روشن در دنیای تاریک یا زندگانی امام سجاد علیه‌السّلام ، کتاب پس از پنجاه سال (پژوهشی تازه پیرامون قیام امام حسین علیه السلام)، و شرح لغات و مشکلات دیوان انوری، تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان، زندگانی حضرت فاطمه علیه‌السّلام و آشنایی با زندگانی امام صادق علیه‌السّلام ، زندگانی علی بن الحسین علیه‌السّلام ، ستایش و سوگ امام هشتم در شعر فارسی، عرشیان، شرح مثنوی شریف، جلد چهارم (دنباله کار جلد مرحوم فروزانفر) و جزء و دفتر دوم)، شرح مثنوی دفتر سوم، از دیروز تا امروز (مجموعه مقاله‌ها) به کوشش هرمز ریاحی و شکوفه شهیدی، علی از زبان علی (شرح زندگانی امیرمومنان)، از تا نیز شرح مثنوی دفتر چهارم، پنجم و ششم.
تصحیح آثاری چون تصحیح آتشکده آذر اثر لطفعلی بیک آذر بیگدلی، به همراه مقدمه، فهرست و تعلیقات سید جعفر شهیدی از آثاری تصحیحی او است.
او در سال 1341 تصحیح دره نادره اثر میرزا مهدی خان استرآبادی، و در 1337 تصحیح براهین العجم، اثر محمدتقی سپهر را به همراه تهیه حواشی و تعلیقات تصحیح کرد.
ابوذر غفاری نخستین انقلابی اسلام، شیر زن کربلا اثر بنت الشاطی، انقلاب بزرگ اثر دکتر طه حسین و نهج‌البلاغه از آثار ترجمه‌ای او هستند.
محمد خاتم پیامبران، مقاله از ولادت تا بعثت، جاول و از بعثت تا هجرت، جدوم، یادنامه علامه امینی، - محیط ادب (مجموعه سی گفتار به پاس پنجاه سال تحقیقات و مطالعات سید محمد محیط طباطبایی)، با همکاری حبیب یغمایی، محمد ابراهیم باستاتی پاریزی و ایرج افشار، نیز از مقالات منتشر شده استاد سید جعفر شهیدی هستند.
کتاب پس از پنجاه سال (قیام امام حسین علیه‌السّلام) او به زبان‌های عربی، انگلیسی، ترکی استانبولی، ترکی آذربایجانی، ژاپنی و اردو، ترجمه شد و نیز کتاب زندگانی حضرت فاطمه به زبان ترکی استانبولی و عربی و همچنین تاریخ تحلیلی اسلام به زبان‌های عربی، یونانی ترجمه شده است.
استاد شهیدی همچنین بیش از یکصد مقاله به زبان فارسی و عربی دارد که قسمتی از مقاله‌های فارسی او در مجموعه‌ای به نام (از دیروز تا امروز) گردآوری و چاپ شده و مقاله‌های عربی او نیز در مجله‌های ایران، الجزیره و عراق چاپ شده‌اند.
او کتاب‌هایی نیز دارد که به دریافت جایزه نایل شده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به دره نادره، زندگانی فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها ، نهج‌البلاغه و شرح مثنوی اشاره کرد.
علت نپوشیدن لباس روحانیت
ایشان علیرغم داشتن مقامات علمی حوزوی اما لباس مقدس روحانیت را به تن نکردند. فرزند ایشان در این رابطه می گوید:
«مرحوم پدر پس از تحصیل در حوزه علمیه نجف در سال1327 به ایران بازگشتند و قصد داشتند به نجف برگردند، اما مسائلی پیش آمد که نتوانستند. من هیچ وقت از پدر نپرسیدم که چرا لباس روحانیت را کنار گذاشتند، ولی از روی رفتار و با توجه به اعتقادات ایشان، این گونه استنباط می کنم که مرحوم پدر برای لباس روحانیت حرمت فوق العاده ای قائل بودند و ملبس بودن را وظیفه بسیار سنگینی می دانستند. از یاد نبریم که فضای دهه30 ایران به شدت ضددینی بود و به خصوص در محیط تهران، به دلیل اشاعه لاابالی گری، دفاع از لباس روحانیت کار بسیار دشواری بود. با توجه به اینکه پدر قصد داشتند در محیط دانشگاه به روشنگری و تبلیغ بپردازند، ترجیح دادند لباس روحانیت را کنار بگذارند.
غیر از این موضوع، ماندن در لباس روحانیت مستلزم آن بود که تا چند پشت فرد روحانی و روحانی زاده باشند و پدر با اینکه به درجه اجتهاد رسیده بودند و همه دوستان و معاشران فاضل ایشان، بر این مطلب وقوف کامل داشتند، اما به دلیل نداشتن آن عقبه، نزد کسی شناخته شده نبودند. ایشان وقتی بعضی از رفتارهای نامناسب را می دیدند می گفتند: «اگر کسی بدون مجوز، لباس پاسبانی بپوشد، مجازاتش می کنند، اما حوزه از اجرای چنین قانونی ناتوان است. شأن لباس پاسبانی را حفظ می کنند، اما حوزه با آن همه عظمت، نمی تواند چنین قانونی را اجرا کند. پس بهتر آن است که افراد با لباس عادی زندگی کنند تا نفوذیها و جاهلان شأن این لباس را از بین نبرند». ایشان عمیقاً به دین باور داشتند و زندگی ایشان قبل و بعد از انقلاب، از این جنبه و رعایت احکام شرعی، کمترین تفاوتی نکرد. ایشان رابطه بین خود و خالق را بر دو بعد دین باوری و دین داوری استوار ساخته بودند.»
خاطره ای از عالم اخلاق مدار
در ایام پرتب و تاب انقلاب فرهنگی و دوران نوگشایی دانشگاه‌ها، ستاد انقلاب فرهنگی در برنامه‌ریزی آموزشی برای دانشجویان تعدادی دروس عمومی از جمله معارف اسلامی و تاریخ اسلام در نظرگرفته بود.
یکی از اساتیدی که در این دوره ماموریت یافت برای درس «تاریخ تحلیلی اسلام» کتاب تالیف کند، استاد دکتر سیدجعفر شهیدی بود که در اولین فرصت کتاب را تدوین کرد و خود نیز در چندین دانشگاه تدریس کتاب خودش را در چند نوبت عهده‌دار شد.
با انتشار این کتاب یکی از بزرگان حوزه که در زمینه تاریخ اسلام تخصص داشت و کتابی از او در سال‌های 54 و 55 به چاپ رسیده بود در خصوص کتاب تازه منتشرشده جناب دکتر شهیدی نقدی داشت؛
قرار بر آن شد تا آن عالم با جناب مرحوم دکتر شهیدی از نزدیک با هم گفتگو نمایند و مسئله به صورت علمی با یکدیگر به بحث گذاشته شود؛ مرحوم دکتر شهیدی اخلاق مدارانه از این امر کاملاً استقبال کردند و پذیرفتند قرار شد جلسه در منزل و کتابخانه جناب آقای دکتر شهیدی برگزار شود. و زمان جلسه در یک بعدازظهر گرم تابستانی ماه رمضان تعیین شد.
جناب آقای علی متقیان که مسئول هماهنگی جلسه بوده در خصوص این جلسه میگوید: « وارد خانه شدیم، طبقه اول منزل استاد کتابخانه بود و میزی در کنار در ورودی کتابخانه، دو استاد یکی نویسنده کتاب و دیگری نقدکننده کتاب، در کنار هم صمیمانه، صبورانه و محققانه به تبادل نظر پرداختند.
بی‌حالی روزه‌داری ماه رمضان و هوای گرم تابستان آن سال، مانع بحث بزرگواران نشد. بحث گرم گرفت و هرازگاهی استاد شهیدی از جای برمی‌خاست کتابی را می‌آورد و شاهد مثالش را از منابع دست اول ارائه می‌داد.
گاهی جلدی از تاریخ طبری و گاهی سیره ابن هشام و گاهی تاریخ یعقوبی و گاهی...، و یکایک اسناد را برای استاد ارائه میکرد. من هم از دور نظاره‌گر و شاهد توجه و تلاش علمی و دفاع از نوشته‌های متن کتاب بودم.
دقت نظر، صبوری، تسلط، توانایی، منبع‌شناسی، تواضع و فروتنی در برابر یکدیگر توسط دو استاد به حدی بود که مباحث دو طرف حتی به مباحث طلبگی که بعضا با تندی همراه می‌شود! منجر نشد. تمام مدت شاهد بودم و بهره‌مند از متانت دو استاد در مباحث.
بیش از سه ساعت بین دو استاد مباحث ادامه یافت و نکات مهم رد و بدل می‌شد. به عنوان شاهد هنگام بحث رضایت را در چهره دو استاد می‌دیدم و احساس می‌کردم هر دو از این نشست مسرور هستند و خوشحالی و رضایت در چهره هر دو قابل مشاهده بود.
دیدار دو بزرگوار در نهایت صمیمت و صفا به پایان رسید. بعدازظهر تابستان بود. هنوز غروب نشده بود. به اتفاق حضرت آیت‌الله با بدرقه گرم و صمیمی استاد، از منزل خارج شدیم تا پای ماشین بدرقه کرد و با رضایت دو طرف از این نشست، خداحافظی کردیم.
بعد از این دیدار نقدی و نظری از سوی آیت‌الله برای این کتاب نوشته نشد و کتاب سال‌هاست به عنوان کتاب درسی تاریخ تحلیلی اسلام در دانشگاه‌ها تدریس شده و می‌شود.»
http://www.khorasan-online.ir/fa/News/805853/سیدجعفر-شهیدی؛-در-جست-و-جوی-حقیقت-از-حوزه-تا-دانشگاه