پیام خراسان - از تاریخ موزه داری در جهان – چه خصوصی و چه دولتی – سال های سال می‌گذرد و مثل پیروی در خیلی از امور فرهنگی، ساخت و تأسیس و راه اندازی موزه در ایران هم، یکی از دستاوردهای فرهنگی بیرونی به داخل کشور است که از زمان قاجار شکل گرفته است و در دوره معاصر – به معنای بعد از انقلاب بدانید – امر موزه تحت اشراف سازمان میراث فرهنگی و گردشگری فعلی است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
در فرهنگ گرانمایه معین ذیل واژه موزه آمده است: 1- مجموعه آثار هنری و باستانی. 2 – محل حفظ و نمایش آثار هنری و باستانی و مجموعه های مختلف و شاهد مثال آن را از کتاب ( المآثر و الآثار ) تألیف مرحوم محمد حسن صنیع الدوله از رجال خوشنام دوره قاجار آورده اند که نوشته است [پادشاه ما (ناصرالدین شاه قاجار ) از غرایب آثار طبیعت عالم و خلاصه یادگار شاهنشاهان عجم موزه‌ای ایجاد فرمودند ].
قدمت تشکیل موزه در ایران و قدمت عکاسی در ایران هر دو به زمان قاجار باز می‌گردد. همان‌طور که اولین موزه در کاخ گلستان شکل گرفت، اولین عکاسخانه نیز در کاخ گلستان با نام ( عکاسخانه مبارکه همایونی ) بوده است. در اردیبهشت ماه سال 1374 به کوشش بهمن جلالی عکاس صاحب نام و فقید ایران، اولین موزه تخصصی کاربردی ایران با هدف گردآوری، حفاظت، آموزش و پژوهش تخصصی عکاسی در فضایی به مساحت 250 متر مربع با نام موزه عکسخانه شهر آغاز به کار کرد. موزه عکسخانه شهر به دو تالار نمایشگاهی یک کتابخانه تخصصی و لابراتور مجهز است. در گالری نمایشگاه شماره یک این موزه، دوربین های قطع بزرگ از بدو اختراع عکاسی تا سال 1900 میلادی به نمایش آمده است. ابزار و ادوات مختلف عکاسی جهت ظهور و ثبوت عکس نیز بخشی از این نمایشگاه است. همچنین نمایشگاه های موقت و یا دوره ای عکاسی در فضای این تالار برپا می‌گردد.
در سالن شماره دو این موزه نیز تعدادی از دوربین های قطع متوسط و کوچک مربوط به سال های 1900 تا 1970 به نمایش گذاشته شده است. علاوه بر این، پروژکتورهای پخش اسلاید و چند دوربین فیلمبرداری قدیمی نیز به چشم می خورد. در گوشه ای از این گالری، یک نمونه استودیو قدیمی طراحی شده که خاطره انگیز است. کتابخانه این موزه که هدف خود را گردآوری، عرضه کتب، مجلات و نشریات تخصصی عکس می داند، امکانات لازم را به کار گرفته تا مجموعه کاملی از آثار مرتبط با عکاسی از زبان های مختلف در قفسه های خود داشته باشد. اگر بخواهیم به معتبرترین موزه های عکس و عکاسی در جهان اشاره کنیم می‌توان از: موزه بین المللی عکاسی نیویورک، موزه مترو پولیتن عکاسی توکیو، موزه فوم آمستردام، موزه هنر عکاسی سن دیگوی کالیفرنیا، موزه عکس برلین، موزه عکس سوئیس، موزه فوتوگرافیسکای استکهلم، موزه عکاسی یدینگتون، موزه والتر نوی اولم آلمان و موزه وستلیخت وین نام برد.
شیراز یکی از شهرهایی است که در همان سالهای ورود دوربین و کار عکاسی به ایران صاحب عکاسخانه شد و سیر تحویلی قابل پژوهشی داشته که تلاش منصور صانع در این حوزه ستودنی است. اما این‌که چرا شیراز در بحث موزه های تخصصی هنری سرمایه گذاری نمی کند ؟ هیچ‌وقت به طور جدی پاسخی داده نشده و به طور ویژه راه اندازی موزه عکاسی که چندین بار در سالهای اخیر متقاضی تأسیس داشته است. درباره این نقص می توان به هدر رفت گنجینه های موجود اشاره کرد که از جمله آنان موجودی عکس و نگاتیوهای مرحوم چهره نگار است که سرنوشتی نامعلوم برای علاقمندان داشته و دارد. در بررسی وضع و حال موزه ها عکس و عکاسی در ایران به نام دو نفر برخورد می کنیم که موقعیتی شاخص و منحصر به فرد دارند. یکی محمد علی جدید الاسلام و دیگری اصغر بیچاره.
جدید الاسلام او زاده تبریز به سال 1331 می باشد و به گفته کارشناسان حوزه موزه داری و عکاسی، او با داشتن حدود 950 دوربین عکاسی بزرگترین کلکسیونر دوربین های عکاسی در ایران است. علاوه بر دوربین، جدیدالاسلام دارای مجموعه ای غنی از عکس های قدیمی دوران قاجار نیز می باشد. در این کلکسیون بزرگترین دوربین، یک دوربین فانوسی است که با فیلم 18 در 24 کار می کرد و کوچک‌ترین آن‌ها نیز دوربینی جاسوسی ساخت کارخانه لایکا است.
محمدعلی جدیدالاسلام خود نیز عکاس است در این حوزه 10 تالیف و ترجمه و پیش از پنجاه نمایشگاه عکس را برپا کرده است. پرتره تخصص اصلی اوست و در نورپردازی پرتره صاحب سبک شناخته می شود.
پیش از این در سلسله مقالات سایه روشن درباره مرحوم اصغر بیچاره به عنوان هنر پیشه سینما که کار عکاسی را حرفه ای دنبال می کند، مطالبی ارائه شد و این بار می بینیم که نام او در موزه داری هم بسیار قابل اعتناست. او نیز کلکسیونر دوربین‌های عکاسی است که تعداد آن را حدود 750 دوربین می دانند و دیگر این‌که در مجموعه وی می توان لنزهای فوکلاندر، شناید، زایس، دوربین های قطع متوسط و 35 میلی متری، دوربین های با حک آرم رایش سوم، انواع دوربین های جاسوسی، دوربین های مخصوص عکاسی سه بعدی و... اشاره کرد. از شاخصه های کلکسیون این هنرمند دوربین هایی از قدیمی ترین عکاسان ایران مانند دوربین ماشاء ا... خان عکاس باشی را می توان دید. اصغر بیچاره سه جلد کتاب درباره تاریخ سینمای ایران تألیف، برای 38 فیلم عکاسی کرده و سابقه بازی در 23 فیلم هم در کارنامه خود دارد.
چاپ نخست این کتاب در سال 1365 در تیراژ پنج هزار نسخه در چاپخانه پنگوئن انجام و صحافی شده است. این اثر را به تازگی از لابه‌لای یک کتابخانه شخصی پیدا کرده ام پس نوشتن و معرفی آن صرفا از این جهت است که خاطرات گذشته پدیدار گردد. چون به یقین این کتاب که در دوره خود تحولی در انتشار کتب عکاسی محسوب می شد، هم اینک باید در ردیف های آخر کتابهای آموزشی و اطلاع رسانی عکاسی ایستاده باشد. اما قدمت آن این امکان را دارد و صد صفحه دارد. انتشارات سروش هم که از پیشروان چاپ کتاب هایی در مقوله های گوناگون تئوری و تکنیکی مربوط به هنر شناخته می شد، با وسواس و کمی نگرانی آن را به چاپ رسانده است. چون چاپ نخست آن را در دست دارم کتاب با، قیمت 240 ریال عرضه شده و نمی دانم این کتاب تا کنون به چند نوبت چاپ رسیده است. به نوشته بهمن جلالی که پیشگفتار کتاب را در چهار صفحه نوشته است: این کتاب اساسا بر مبنای یک شماره از مجله سوئیسی [ کامرا ] آماده شده است. انتخاب عکس ها براساس پاسخگویی به این سئوال از جانب جوانان، که عکس و عکاسی چیست ؟ انجام شده است و ضمنا سعی بر آن بوده تا از میان آثار هر عکاس، آن عکسی انتخاب شود که برای این پاسخگویی اولیه ملموس تر باشد. مترجمین کتاب، سیر تحولات اختراع عکاسی تا دوره حاضر را به اختصار و ساده در هشت صفحه بیان کرده و هر صفحه از بقیه کتاب را به عکس هایی از عکاسان بزرگ جهان اختصاص داده اند و چند کلمه نیز درباره عکس و عکاس، زیر نویس آن شده است.شمار عکاسان و عکس های کتاب 57 نفر و قطعه عکس است و همان‌طور که در سطر های بالا اشاره کردم جزء کتابهای اولیه عکس محسوب می شود. به احتمال قریب به یقین این کتاب در قفسه کتاب اکثر علاقمندان عکاسی متولد دهه بیست، سی و چهل یافت می شود.
آلن پورتر عکاس، روزنامه نگار، طراح و کارگردان هنری، سوئیسی آمریکایی که بیشتر به خاطر مسئولیتش در ویراستاری و سردبیری مجله [ فیلم، دوربین ] شناخته می شود. پورتر که همیشه به دنبال تصاویر جدید و مبتکرانه برای مجله بود عکاسان مشهوری مانند جورف کودلکا، استفان شور و سارامون را به کمک کشاند. وی متولد اوریل 1934 و درگذشته به سال 2022 است.
عکاس و مترجم، متولد سال 1332 و همسر بهمن جلالی است او مدیریت گروه عکس و مطالعات تصویری پژوهش های فرهنگی، مدیر مسئول و سردبیر فصلنامه عکسنامه و ترجمه کتابهای: چگونه عکس ببینیم، باغ مصور عکاسی، فرهنگ دوربین، چرا مردم عکس می گیرند و مشارکت در کتاب تصویری روزهای خون، روزهای آتش را در کارنامه خود دارد.
این عکاس سرشناس زاده شده در سال 1323، نقش موثری در نسل تازه عکاسان ایرانی داشت. آموزش عکاسی را در استودیوی جان ویکرز انگلستان آموخت. جلالی در جریان وقایع انقلاب اسلامی و جنگ هشت ساله به عکاسی پرداخت که کارهای این دوره از مهم ترین فعالیت های هنری جلالی به شمار می رود. درباره خدمات فرهنگی مرحوم بهمن جلالی باید بطور اختصاصی در یک شماره از سایه روشن ادای وظیفه کرد.
سروش یک ناشر دولتی است و زیر نظر صدا و سیمای جمهوری اسلامی فعالیت می کند لذا با تغییرات مدیریتی همراه است. بر اساس خط مشی مصوب، انتشار کتاب‌هایی در مقوله های گوناگون تئوری و تکنیکی مربوط به هنر را یکی از اولویت‌های خود می داند که کتاب های ظهور شیمی عکاسی، صافیها، عکاسی در ده درس، راهیان نور، ظهور چاپ رنگی، نگاهی به ماسوله روستا از آن جمله اند.