پیام خراسان - خراسان شمالی که طی سال‌های گذشته با کاهش نزولات جوی همراه بوده است، بیش از گذشته گرفتار بیابان‌زایی شده و نیازمند ارائه راهکارهای عملی برای کاهش اثرات این مخاطره طبیعی است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان شمالی، خشکسالی بزرگ‌ترین چالش قرن نامیده می‌شود، این پدیده در شمال شرق کشور در سال‌های اخیر نمود بیشتری پیدا کرده و زندگی مردم زیادی در خراسان شمالی را تحت تأثیر قرار داده است.
تخریب زمین، تصرف و تغییر کاربری‌های غیرمجاز، کاهش نزولات جوی و نفوذپذیری خاک، تبدیل مراتع به دیمزارها، افزایش تبخیر در اثر تخریب بافت خاک، استفاده بی‌رویه از آب‌های زیر زمینی، بروز خشکسالی‌های مستمر و چرای بیش از ظرفیت مراتع در سطح دشت‌ها از دلایل گسترش بیابان
است .183 هزار و 636 هکتار معادل 9 درصد وسعت منابع طبیعی خراسان شمالی را بیابان تشکیل می‌دهد که 112 هزار هکتار در شهرستان جاجرم، 39 هزار هکتار در اسفراین و 31 هزار هکتار در گرمه و بیشتر اراضی بیابانی استان در حوزه کال شور در سه شهرستان جاجرم، گرمه و اسفراین، بام و صفی آباد واقع شده است.
استان خراسان شمالی با میانگین بارندگی سالانه حدود 221 میلی‌متر دارای یک اقلیم خشک و نیمه خشک است، البته نیمه جنوبی استان به مراتب از میزان بارندگی کمتر و اقلیم شکننده‌تری برخوردار است و بخش قابل توجهی از این منطقه یعنی حوزه آبخیز کال شور را بیابان‌ها و اراضی بیابانی تشکیل می‌دهد که مشکلات زیادی را برای ساکنان و بهره‌برداران ایجاد کرده است.
اهم اقدامات انجام شده در حوزه بیابان‌زدایی علی اسدی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی درباره وضعیت فعلی استان و اقدامات انجام شده به خبرنگار ایمنا می‌گوید: عوامل طبیعی و انسانی در ایجاد بیابان‌زایی مؤثر هستند؛ در خراسان شمالی شرایط اقلیمی، سازندهای زمین شناسی حوضه کال شور نقش عمده‌ای در شور شدن آب‌های سطحی و زیرزمینی و شور و قلیا شدن خاک‌ها ایفا می‌کند.
وی می‌افزاید: بافت سنگین و عمیق، زهکش نامناسب، نفوذپذیری کم و ساختمان توده‌ای خاک‌های دشت‌های منتهی به کال شور در جاجرم و اسفراین از جمله عوامل طبیعی محسوب می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی خاطرنشان می‌کند: سابقه تاریخی مناطق جاجرم، گرمه و اسفراین در امر دامداری و تداوم آن از گذشته‌های دور تا به امروز، تشدید فشار بر پوشش گیاهی مراتع بیابانی با توان اکولوژیک پایین جاجرم، گرمه و اسفراین در پی افزایش جمعیت و کاهش زمینه اشتغال در سال‌های اخیر به صورت افزایش شدید تعداد دامدار و دام نمایان
شده است و روش‌های نادرست کشاورزی و بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی نیز از عوامل انسانی بیابان‌زایی در خراسان شمالی محسوب می‌شود.
اسدی ادامه می‌دهد: اجرای نهال‌کاری، مدیریت رواناب، ذخیره نزولات، حفاظت و قرق و اجرای طرح‌های مشارکتی توسط بهره‌برداران در عرصه‌های منابع طبیعی از جمله طرح‌های عملیات بیابان‌زدایی بوده است.
وی تاکید می‌کند: عملیات نهال کاری با گونه‌های تاغ، قره داغ و آترپیلکس در ورودی شهرهای اسفراین، درق، گرمه و جاجرم استان انجام و تثبیت شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی تصریح می‌کند: گونه‌های گیاهی مختلف با داشتن ویژگی‌های گیاه شناسی خاص خود در برابر فرسایش بادی، تأثیرات مختلفی دارند و در مناطقی از پوشش گیاهی به منظور کنترل و کاهش فرسایش بادی استفاده می‌شود.
8333 هکتار نهال کاری شد احمد یزدانی، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز به خبرنگار ایمنا تاکید می‌کند: فعالیت‌های بیابان‌زدایی در بخش‌ها و با طرح‌های مختلفی در استان در حال اجرا است.
وی اضافه می‌کند: تهیه طرح شناسایی کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، تهیه طرح اجرایی کنترل کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، تهیه طرح‌های اجرایی مدیریت مناطق بیابانی و تهیه طرح‌های مدیریت مناطق بیابانی از جمله اقدامات انجام شده است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی ادامه می‌دهد: به صورت کلی 13 طرح بیابان‌زدایی برای اجرا در 185 هزار هکتار از زمین‌های خراسان شمالی طراحی شده است، همچنین تاکنون 8333 هکتار نهال کاری، مدیریت رواناب در 5000 هکتار و اجرای طرح مدیریت جنگل‌های دست کاشت بیابانی در چهار هزار هکتار انجام شده است.
کدام گیاهان در بیابان‌های خراسان شمالی قابل رویش هستند
بیابان زدایی نیازمند کشت گیاهان متناسب با شرایط محیطی است که می‌تواند در میان مدت و بلندمدت مشکلات حوزه بیابان را کاهش دهد؛ میثم سفیدگران، رئیس اداره آموزش، ترویج و مشارکت‌های مردمی اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی به خبرنگار ایمنا تاکید می‌کند: سازگار بودن به خشکی و تغییرات شدید دما، مقاومت در برابر شوری و قلیایی شدن خاک، دارا بودن سیستم ریشه‌ای عمیق و قوی، دارا بودن قدرت ذخیره آب در اندام هوایی و تولید تاج پوشش گسترده و متراکم از ویژگی‌های پوشش گیاهی در مناطق بیابانی است.
وی می‌افزاید: قیچ، زرد تاغ، گز اشنان، سنجد، علف شور، اسپند و خارشتر از جمله گیاهان قابل کشت در خراسان شمالی هستند.
درخت تاغ یکی از مؤثرترین درختان برای کشت است؛ این گیاهان نمک دوست از سازگارترین گیاه بیابان و به اصطلاح عامیانه کویر هستند، اصطلاح زنده‌ترین موجود بیابان را هم می‌توان به آن‌ها اختصاص داد زیرا حیات بسیاری از پستانداران، پرندگان و خزندگان بیابانی به این گیاه مهم وابسته است.
درخت تاغ هم شوری‌پسند است هم شن‌دوست و خشکی‌پسند؛ یعنی با قرار گرفتن اندام هوای در سایه از نفوذ گرما به بخش‌های دیگر می‌کاهد، در درخت تاغ برای به حداقل رساندن درجه حرارت دما، برگ‌ها از حالت افقی و عمود به تابش نور به صورت موازی با تابش خورشید درمی‌آیند کتا حداقل جذب نور را داشته باشند؛ همچنین با فلسی شدن و براق شدن سطح برگ بخشی از تابش را منعکس می‌کنند.
مهم‌ترین عامل از دست دادن آب در گیاهان، تبخیر و تعرق گیاه است، بنابراین با گوشتی‌شدن برگ‌ها، فلسی‌شدن و بندبند شدن از هدر رفت آب جلوگیری می‌شود؛ درخت تاغ با دریافت املاح خاک و جذب نمک‌ها توانایی کاهش شوری خاک را دارد و لازم است برای اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی از این دست گیاهان استفاده شود.
کد خبر 827215