پیام خراسان - جنگل‌زدایی به‌عنوان یک بحران جهانی، تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر تنوع زیستی، تغییرات آب‌وهوایی و جوامع محلی دارد. این پدیده به‌ویژه در کشورهای گرمسیری مشاهده می‌شود که فعالیت‌های کشاورزی، قطع غیرقانونی چوب و توسعه زیرساخت‌ها با نابودی جنگل‌ها همراه است.
به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، جنگل‌زدایی پدیده‌ای است که شامل قطع، پاکسازی یا سوزاندن جنگل‌ها برای استفاده‌های دیگر همچون کشاورزی، دامداری، ساخت جاده‌ها و شهرها و سایر فعالیت‌های انسانی می‌شود.
هر سال به‌طور متوسط 10 میلیون هکتار از جنگل‌های جهان از بین می‌رود که بیشتر مربوط به جنگل‌های گرمسیری کشورهایی همچون برزیل، اندونزی و تانزانیا می‌شود.
جنگل‌ها با جذب دی‌اکسیدکربن به تنظیم آب‌وهوا کمک می‌کنند و زیستگاه هزاران گونه گیاهی و جانوری هستند. هنگامی که جنگل‌ها از بین بروند، دی‌اکسیدکربن بیشتری وارد جو می‌شود که به گرمایش جهانی دامن می‌زند، حیات وحش آسیب می‌بیند، چرخه‌های آب مختل می‌شوند و افرادی که برای غذا، آب سالم و پناهگاه به جنگل‌ها وابسته‌اند تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تخریب این منابع طبیعی به افزایش گازهای گلخانه‌ای و تغییرات شدید آب‌وهوایی منجر می‌شود که تهدیدی جدی برای آینده بشر است.
اثرات زیست‌محیطی جنگل‌زدایی برآوردها نشان می‌دهد که جنگل‌زدایی مسئول 12 تا 20 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان است. درختان به‌عنوان مخازن طبیعی کربن عمل می‌کنند؛ به‌طور متوسط، جنگل‌ها بیش از دو برابر کربنی را که آزاد می‌کنند، جذب می‌کنند. وقتی درختان قطع یا سوزانده شوند، جذب دی‌اکسیدکربن متوقف و کربن ذخیره‌شده در چوب آنها وارد جو می‌شود.
علاوه بر این، این جنگل‌ها با جذب و آزادسازی رطوبت به کنترل الگوهای بارش جهانی، خنک کردن جو و تثبیت دما کمک می‌کنند. نابودی این جنگل‌ها موجب تغییر الگوهای بارش، افزایش دمای زمین، وقوع طوفان‌های شدید، خشکسالی، سیلاب و آتش‌سوزی‌های گسترده خواهد شد.
یکی از اثرات مستقیم جنگل‌زدایی نابودی زیستگاه 80 درصد از گونه‌های گیاهی و جانوری است. هنگامی که جنگل‌ها برای اهداف کشاورزی یا ساخت‌وساز پاکسازی می‌شوند، حیات وحش خانه خود را از دست می‌دهد و بسیاری از گونه‌ها قادر به بقا نخواهند بود. تخمین زده شده است که روزانه 137 گونه از حیوانات، گیاهان و حشرات به‌دلیل جنگل‌زدایی منقرض می‌شوند. از دست رفتن گونه‌ها موجب تضعیف خدمات اکوسیستمی همچون هوای پاک، آب سالم، سلامت خاک و تأمین غذا می‌شود.
تخریب و فرسایش خاک ناشی از جنگل‌زدایی، منجر به رانش زمین و سیلاب می‌شود. درختان و گیاهان با ریشه‌های خود خاک را محکم نگه می‌دارند و وقتی از بین بروند، خاک سست و بدون حفاظت می‌شود؛ باران می‌تواند آن را بشوید یا باد آن را جابه‌جا کند و در نهایت منجر به فرسایش شود. فرسایش و تخریب خاک لایه بالایی و غنی از مواد مغذی خاک را از بین می‌برد و رشد گیاهان را دشوارتر و تولیدات زمین‌های کشاورزی را کمتر می‌کند.
جنگل‌زدایی و پیامدهای اجتماعی جنگل‌زدایی به‌طور مستقیم بر جوامع بومی تأثیر می‌گذارد زیرا بسیاری از آنها در جنگل‌ها زندگی می‌کنند و برای غذا، آب و مصالح ساخت خانه‌ها به جنگل وابسته‌اند. نابودی جنگل‌ها موجب از دست دادن دسترسی مردم بومی به این منابع ضروری می‌شود و سبک زندگی و سنت‌های فرهنگی آنها را مختل می‌سازد.
در بسیاری موارد این جوامع مجبور به ترک خانه‌های خود می‌شوند، برای مثال مردم یانومامی که در جنگل‌های انبوه برزیل و ونزوئلا زندگی می‌کنند، به‌دلیل قطع غیرقانونی چوب و معدن‌کاری بی‌رویه، دسترسی خود به گیاهان و حیوانات را از دست داده‌اند و منابع آبی آنها آلوده به مواد شیمیایی معدنی شده است. تخریب سرزمین آنها منجر به بروز تنش‌هایی با افراد خارجی شده است و بسیاری از یانومامی مجبور به مهاجرت شده‌اند.
بسیاری از جوامع به منابعی همچون چوب، میوه‌ها، گیاهان و حیوانات برای غذا، دارو و درآمد وابسته هستند که با پاکسازی جنگل‌ها ناپدید می‌شوند. برای مثال، اگر یک جامعه به صنعت چوب یا گیاهان دارویی وابسته باشد، از بین بردن جنگل موجب ناپایداری این صنایع می‌شود، منجر به بیکاری، فقر و ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی می‌شود و در نتیجه بقای جامعه را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
جنگل‌زدایی به کیفیت هوا، آب و محیط زندگی آسیب می‌زند زیرا درختان نقش مهمی در فیلتر کردن آلاینده‌ها دارند. جنگل‌زدایی به شیوه قطع و سوزاندن که شامل قطع درختان و سپس سوزاندن آنها برای پاکسازی زمین به‌منظور توسعه کشاورزی است، دود، گازهای سمی و ذرات مضر آزاد می‌کند و تنفس را برای افراد دارای بیماری تنفسی دشوارتر می‌کند.
هنگامی که درختان قطع می‌شوند، آب بیشتری به‌صورت رواناب جاری می‌شود که خاک، مواد شیمیایی و زباله‌ها را به رودخانه‌ها و جویبارها منتقل و منابع آبی را آلوده می‌کند و آنها را برای نوشیدن، کشاورزی و حیات وحش ناامن می‌سازد.
پاکسازی جنگل‌ها منجر به نزدیک شدن انسان‌ها و حیوانات به هم می‌شود که می‌تواند عاملی برای گسترش بیماری‌هایی باشد که پیش از آن در جنگل محدود بودند. وقتی حیوانات زیستگاه خود را از دست می‌دهند، راحت‌تر می‌توانند به مناطق نزدیک‌تر حمله کنند که احتمال گسترش بیماری‌های زئونوتیک را افزایش می‌دهد، برای مثال در مناطقی همچون آمازون، جنگل‌زدایی با افزایش تب مالاریا مرتبط بوده است.
اثرات اقتصادی جنگل‌زدایی جنگل‌ها منابع طبیعی ارزشمندی همچون چوب، گیاهان دارویی و آب سالم فراهم می‌کنند. صنایع مبتنی بر جنگل بر اشتغال 50 میلیون نفر تأثیر می‌گذارد و حدود 450 میلیارد دلار به درآمد ملی سالانه در سطح جهانی کمک می‌کند. جنگل‌زدایی موجب کاهش دسترسی به این منابع می‌شود و بر صنایعی همچون نجاری، مبلمان، خمیر کاغذ و چاپ که به آنها وابسته‌اند، تأثیر منفی می‌گذارد. بسیاری از کشورها برای اکوتوریسم به جنگل‌ها وابسته‌اند و جنگل‌زدایی منجر به از دست رفتن جاذبه‌های طبیعی و کاهش درآمد گردشگری می‌شود.
از سوی دیگر، وقوع سیلاب‌ها، زمین‌لغزش‌ها و خشکسالی‌های بیشتر و شدیدتر ناشی از جنگل‌زدایی می‌تواند آسیب قابل‌توجهی به زیرساخت‌ها، خانه‌ها و محصولات شود و در نتیجه هزینه‌های بالای بازسازی و فشار اقتصادی بلندمدت بر جوامع وارد کند.
کشورهایی که بیشتر تحت تأثیر جنگل‌زدایی هستند بعضی کشورها به‌ویژه به‌دلیل گسترش کشاورزی، قطع غیرقانونی چوب و توسعه زیرساخت‌ها، با نرخ‌های بالای جنگل‌زدایی روبه‌رو شده‌اند که از آن جمله می‌توان به برزیل، اندونزی، ساحل عاج، کنگو، آنگولا، پاراگوئه، موزامبیک، آرژانتین و هند اشاره کرد.
برزیل در خط مقدم جنگل‌زدایی به‌ویژه در جنگل آمازون قرار دارد. از سال 2001 تا 2023، برزیل 68.9 مگا هکتار از پوشش درختی خود را از دست داده است که معادل کاهش 13 درصدی پوشش درختان و انتشار 37.7 گیگا تن دی‌اکسیدکربن در جو است. تبدیل جنگل‌ها به زمین‌های کشاورزی، به‌ویژه برای دامداری و تولید سویا، عامل اصلی جنگل‌زدایی در برزیل است. ساخت جاده‌ها و سایر زیرساخت‌های شهری دسترسی به مناطق جنگلی دورافتاده را تسهیل کرده و منجر به افزایش قطع غیرقانونی چوب شده است.
نابودی جنگل‌های آمازون منجر به تخریب زیستگاه‌ها و تهدید گونه‌های بومی آمازون می‌شود، همچنین به تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند. میزان خسارات اقتصادی ناشی از جنگل‌زدایی در این کشور حدود 317 میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود، چراکه جنگل‌زدایی موجب کاهش بهره‌وری کشاورزی به‌دلیل تغییرات در الگوهای بارش و تخریب خاک شده است.
این کشور در سال 2020 دارای 511 مگا هکتار جنگل طبیعی بود که بیش از 60 درصد از مساحت آن را شامل می‌شد و تا 2023 مساحت 3.07 مگا هکتار از جنگل‌های خود را از دست داد، اما از سال 2023 تلاش‌هایی برای مبارزه با این روند آغاز شده و ابتکاراتی برای کاهش نرخ جنگل‌زدایی تا سال 2030 ارائه شده است.
جنگل‌زدایی در ساحل عاج به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده است که به‌طور عمده تحت تأثیر گسترش کشاورزی، قطع درختان و شهرنشینی روبه‌رشد قرار دارد. این کشور تا سال 2021 حدود 182 هزار هکتار از جنگل‌های طبیعی خود را از دست داد و پوشش جنگلی آن به 9.2 درصد کاهش پیدا کرد. کشت کاکائو و کائوچو از عوامل اصلی جنگل‌زدایی در این کشور است.
جنگل‌های استوایی و تنوع زیستی غنی این کشور به‌شدت تهدید شده‌اند که پیامدهای جدی برای محیط زیست و جوامع محلی به همراه دارد. جوامع روستایی که وابسته به منابع جنگلی هستند نیز با افزایش فقر و ناامنی غذایی روبه‌رو شده‌اند.
اقدامات مختلفی در پاسخ به این چالش‌ها انجام شده و در حال انجام است؛ برنامه ملی محیط زیست و جنگل‌ها در سال 2014 با هدف کاهش جنگل‌زدایی از طریق شیوه‌های پایدار استفاده از زمین آغاز شد. برنامه‌هایی همچون مدیریت جنگل‌های اجتماعی نیز در حال اجرا است که جوامع محلی را در مدیریت و حفاظت از منابع جنگلی مشارکت می‌دهد.
جنگل‌زدایی در جمهوری دموکراتیک کنگو یک مسئله زیست‌محیطی مهم در سطح جهانی است که به‌ویژه بر حوضه کنگو تأثیر می‌گذارد. این منطقه، دومین جنگل بزرگ جهان است و نقش حیاتی در تنوع زیستی و تنظیم آب‌وهوای زمین دارد. نرخ جنگل‌زدایی در این حوضه در سال‌های اخیر به میزان نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. در حالی که از 1990 تا 2015، میزان سالانه جنگل‌زدایی حدود 311 هزار هکتار بوده، بین 2015 و 2019 دو برابر شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر، جنگل‌زدایی سالانه بیش از یک میلیون هکتار را تحت تأثیر قرار داده است. روش‌های کشاورزی سنتی همچون آتش‌سوزی برای پاکسازی زمین‌ها از جمله علل اصلی این اتفاق است. تقاضا برای زغال چوب و سوخت چوبی همچنان بالا است و جوامع محلی را به بهره‌برداری غیرمجاز از منابع جنگلی سوق می‌دهد.
اندونزی یکی از کشورهایی است که به‌شدت تحت تأثیر جنگل‌زدایی قرار دارد و این امر به‌طور عمده ناشی از تولید روغن نخل است. تقاضای روزافزون برای روغن نخل منجر به پاکسازی گسترده جنگل‌های بارانی برای ایجاد مزارع نخل شده است. از سوی دیگر فعالیت‌های قانونی و غیرقانونی قطع چوب به‌طور قابل‌توجهی به از بین رفتن جنگل‌ها در اندونزی کمک می‌کند.
صنعت روغن نخل مزایای اقتصادی قابل‌توجهی ارائه می‌دهد، اما این مزایا هزینه‌های زیست‌محیطی بالایی دارند که نگرانی‌هایی درباره پایداری ایجاد کرده است. جنگل‌های اندونزی زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض همچون اورانگوتان‌ها هستند و جنگل‌زدایی به‌طور مستقیم تهدیدی برای زیستگاه آنها محسوب می‌شود. این کشور به یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای در جهان تبدیل شده است.
هند با چالش‌های قابل‌توجهی در زمینه جنگل‌زدایی روبه‌رو است که ناشی از روند سریع شهرنشینی و گسترش کشاورزی است. نیاز به زمین‌های کشاورزی بیشتر به‌دلیل رشد جمعیت منجر به پاکسازی گسترده جنگل‌ها شده است این کشور در دهه‌های اخیر بخش قابل‌توجهی از پوشش جنگلی خود را از دست داده است که تهدیدی برای بسیاری از گونه‌های حیات وحش در خطر انقراض به‌شمار می‌رود. این موضوع همچنین بر اقتصادهای محلی وابسته به منابع جنگلی تأثیر می‌گذارد و کشاورزی را از طریق تخریب خاک و تغییر چرخه‌های آبی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
جنگل‌های نیجریه نیز به‌شدت تحت تأثیر گسترش کشاورزی و فعالیت‌های قطع چوب قرار گرفته‌اند. فیلیپین یکی دیگر از کشورهایی است که در چند دهه گذشته شاهد کاهش چشمگیر پوشش جنگلی به‌دلیل فعالیت‌های انسانی مختلف بوده است. جنگل‌های تانزانیا تحت تهدید فعالیت‌های انسانی مختلف قرار دارند که منجر به نرخ‌های قابل‌توجه جنگل‌زدایی شده است. تولید زغال چوب یکی از عوامل اصلی از بین رفتن جنگل‌ها در تانزانیا است.
کد خبر 836106