چاپ

پیام خراسان - به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمدمهدی محققی، دبیر کارگروه هنر، رسانه و فضای مجازی دبیرخانه کارگروه سند ملی زیارت، در نشست «بازنمایی زیارت در رسانه‌های دشمن» که پنچشنبه 18 بهمن‌ماه در سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی(ع) برگزار شد، به تحلیل بازنمایی رسانه‌ای زیارت در دوران معاصر نسبت به گذشته پرداخت.
حجت‌الاسلام محققی با بررسی راهبردهای بازنمایی زیارت در رسانه‌های دشمن، اظهار داشت: فرآیند تولید معنا و تبادل مفاهیم از طریق ساختارهای زبانی و نشانه‌ها در رسانه‌ها صورت می‌گیرد و دشمن با بهره‌گیری از این ابزارها، تلاش در تغییر و تحریف مفهوم زیارت برای مخاطبان دارد. وی افزود: این تحریف‌ها تنها محدود به زیارت نیست، بلکه جریان‌های معارض درصدد تغییر مفاهیمی مانند انقلاب اسلامی نیز هستند.
زیارت؛ حرکتی برای تمدن‌سازی نوین اسلامی
مدیر عامل خبرگزاری رسا با اشاره به این که جغرافیای رسانه‌ای جهان اسلام پیرامون پدیده اجتماعی زیارت شکل گرفته است، اظهار داشت: در گفتمان تمدن‌ساز ناشی از انقلاب اسلامی، هدف این است که معنای واقعی زیارت به منظور طلوع خورشید عظمای ولایت تبیین شود. از این رو نیازمند تحقق بیشترین همگرایی، هم‌کنشی و هم‌شناسی فرهنگ‌ها و ملت‌های مسلمان در کنار یکدیگر هستیم.
وی افزود: این رویکرد در تقابل با گفتمان لیبرال و برائت قرار دارد که بر مصرف‌گرایی و طرد افراطی تأکید می‌کند. در این رویکرد، نفی دیگران تنها به آمریکا و صهیونیسم معطوف می‌شود و زیارت به عنوان حرکتی برای فراهم کردن بستر این مسیر در نظر گرفته می‌شود.
نفوذ رسانه‌های دشمن در بازنمایی زیارت
پژوهشگر سیاست گذاری فرهنگی با اشاره به اینکه بر پایه برخی نقدها به مظاهر مدرنیته مانند بازنمایی رسانه ای، عصر جدید به عنوان «عصر تصویر جهان» شناخته می‌شود و ریشه‌های آن به فلسفه دکارت برمی‌گردد، اظهار داشت: رسانه‌ها نقش کلیدی در شکل‌دهی به تصویرها نزد مخاطب دارند و عوامل داخلی و خارجی، بسته به اهداف سازمانی، در فرآیند رمزگذاری پیام‌های رسانه تأثیرگذار هستند.
وی با اشاره به اینکه رویکرد رسانه‌های جهانی، چه در جهان اسلام و چه فراسوی آن، بر پدیده زیارت تمرکز دارد، گفت: دشمن نیز از قالب‌های متنوعی برای بازنمایی زیارت استفاده می‌کند که در این میان، برخی جریان‌ها و رسانه‌های داخلی تحت تاثیر این جریان‌ها قرار گرفته‌اند.
مصرف‌گرایی و سکولارگرایی؛ آسیب های پدیدآمده از بازنمایی زیارت توسط دشمن
پژوهشگر سیاست گذاری فرهنگی با اشاره به تمرکز رسانه‌های جهانی بر بازنمایی پدیده‌های معنوی مانند زیارت، هشدار داد: این بازنمایی‌ها باعث بروز آسیب‌هایی در پدیده‌های معنوی مانند زیارت شده است. ترویج مصرف‌گرایی و سکولارگرایی از جمله آسیب‌هایی است که به معنای زیارت لطمه زده و باعث شده حتی افراد مذهبی به ظاهرگرایی و تعاریف سطحی از زیارت روی آورند.
وی افزود: این انحراف‌ها ناشی از نفوذ ادبیات مصرف‌گرایی و سکولاریسم در رسانه‌های داخلی است که نتیجه‌اش کاستن تمرکز از ابعاد معرفتی و محتوایی زیارت و محدود کردن آن به موارد ظاهری است. به‌گونه‌ای که برخی افراد مذهبی تلاش می‌کنند با ظاهرگرایی، مصرف تولیدات فرهنگی و تعاریف سطحی از زیارت، خود را متمایز جلوه دهند. همچنین زیارتگاه به شکل انتخابی نمایش داده شده و به قشر خاصی محدود شده است.
نمونه‌های عینی بازنمایی تحریف شده زیارت
دبیر کارگروه هنر، رسانه و فضای مجازی سند ملی زیارت، فیلم «عنکبوت مقدس» را نمونه‌ای بارز از تأثیر منفی بازنمایی رسانه‌های دشمن از پدیده زیارت معرفی کرد و گفت: این اثر با رمزگذاری منفی اجتماعی، معنای زیارت را مخدوش کرده و تصویر نامطلوبی از موضوعاتی مانند حجاب و عفاف ارائه کرده است.
وی همچنین به بازنمایی منفی زن زائر در رسانه‌های دشمن اشاره کرد و افزود: دشمن تلاش کرده با این تصاویر، مفاهیم اصیل اسلامی مانند عفاف را زیر سؤال ببرد.
حجت الاسلام محققی نمونه دیگر تاثیر بازنمایی زیارت توسط گفتمان مصرف گرایی و سکولار را ورود اشرافیت و تجملات در ساخت و ساز حرم امام راحل (ره) بیان کرد و آن را در تناقض با سیره ساده‌زیستی امام خمینی (ره) و تاکید ایشان بر کلیدواژگان مفهومی پابرهنگان ارزیابی کرد و گفت: اشرافیت گرایی نشانه دور شدن از از آرمان‌های اولیه انقلاب اسلامی است و چه بسا موجب شکل گیری تصویر منفی مستضعفان جهان از نظام مقدس اسلامی شود.
لزوم مقابله با بازنمایی‌های دشمن از زیارت
پژوهشگر سیاست گذاری فرهنگی در پایان بر لزوم مقابله با تحریف‌های رسانه‌ای و تقویت گفتمان انقلاب اسلامی در بازنمایی زیارت تأکید کرد و گفت: باید با تولید محتواهای اصیل و مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، در برابر این جریان‌ها ایستادگی کنیم و معنای واقعی زیارت را به جامعه انتقال دهیم.
این نشست با حضور کارشناسان و فعالان حوزه رسانه و فرهنگ که به صورت حضوری یا مجازی از طریق سامانه http://meet.razavi.ir/ch/sco_qom شرکت داشتند، برگزار شد و به بررسی مبانی نظری، تهدیدها و آسیب‌های بازنمایی تحریف شده زیارت و برخی راهکارهای مقابله با تحریف‌های رسانه‌ای در حوزه زیارت پرداخت.
نویسنده: مهدی الهی