چاپ

پیام خراسان - به گزارش «توحید مفضل» و «اهلیلجه» دو اثر حدیثی است که مفضل بن عمر از امام صادق(ع) روایت کرده‌ و جایگاه ویژه‌ای در میان متون اسلامی دارد. «توحید مفضل» به‌مثابه متنی جامع در زمینه خداشناسی و رد عقاید مادی‌گرایانه شناخته می‌شود که با استناد به شواهد آفاقی، وجود پروردگار را به روشنی اثبات می‌کند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
همزمان، کتاب «اهلیلجه» نیز به‌مثابه متن مکمل این مباحث، دربردارنده‌ بینش‌های عمیق توحیدی است. بنا بر روایت ایکنا، hمام صادق(ع)، امامی که با پالایش سامانه دینی پیروان اهل بیت(ع) از بدعت‌ها و انحرافات دیگر فرق، نظام اندیشه‌ای تشیع را سامان بخشید و معین کرد، نگاهی گذرا به کتاب سترگ «توحید مفضل» داریم؛ کتابی که سید بن طاووس در کتاب «کشف‌المحجه لثمره‌المهجه» به اهمیت آن اشاره و فرزندش را به مطالعه‌ دقیق آن توصیه می‌کند. او همچنین همراه‌داشتن این کتاب در سفر و مطالعه عمیق آن را به مؤمنان توصیه کرده است و بر این نکته تأکید دارد که این کتاب با بررسی نظام آفرینش، راهنمای سالکان در شناخت حق‌تعالی است.
«توحید مفضل» هم به سیر آفاقی و مشاهده‌ آیات الهی در جهان هستی می‌پردازد و هم مشتمل بر نکات ظریفی درباره‌ سیر انفسی و تزکیه‌ باطن است. متن کتاب که به‌طور کامل در بحارالانوار علامه مجلسی(ره) نقل شده‌، رویکردی ترکیبی از استدلال‌های عقلی و شهودی در مسیر شناخت پروردگار است که با بیانی شیوا و مستدل ارائه شده‌ است.
این کتاب با عناوین دیگری نیز شناخته می‌شود. نجاشی آن را «کتاب فَکِّر: کتابٌ فی بدءالخلق و الحثّ علی الاعتبار» نامیده است و برخی دیگر عنوان «کنز الحقائق والمعارف» را برای آن برگزیده‌اند.
مفضل که بود؟ همان‌طور که بیان شد، توحید مفضل مجموعه‌ای گرانبها از بیانات امام جعفر صادق(ع) درباره توحید و اسرار آفرینش محسوب می‌شود که در چهار جلسه به شاگرد خاص خود، مفضل بن عمر جعفی املا کرده است. مفضل بن عمر جعفی کوفی، از برجسته‌ترین شاگردان امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) بود که بنا بر بعضی از روایات، محضر امام باقر(ع) را نیز درک کرده است. او از راویان پرکار حدیث به‌شمار می‌رفت و احادیث بسیاری از ائمه(ع) نقل کرده است. مقام مفضل نزد ائمه(ع) به حدی بود که علاوه بر نقل حدیث، مسئولیت جمع‌آوری و توزیع وجوه شرعی را نیز برعهده داشت. امام صادق(ع) آنچنان مفضل را امین خود می‌دانست که به او فرمود: «هرگاه بین دو شیعه نزاع مالی پیش آمد، تو از اموال من آن را حل‌وفصل کن.»
مفضل بن عمر جعفی داستان تألیف کتاب را خود این‌گونه روایت می‌کند: «روزی در مسجد مدینه، کنار مرقد مطهر پیامبر(ص) در حال تفکر درباره مقام آن حضرت بودم که ناگهان ابن ابی‌العوجاء زندیق و همراهانش وارد شدند. آنان پیامبر(ص) را فیلسوفی زیرک خواندند که با هوشمندی نام خود را جاودان کرد و ادعا کردند که جهان خالقی ندارد و همه‌چیز خودبه‌خود پدید آمده است. من با خشم به آنان اعتراض کردم و آنان پاسخ دادند: اگر از اصحاب جعفر بن محمد هستی، او چنین با ما سخن نمی‌گوید. پس نزد امام صادق(ع) رفتم و ماجرا را بازگو کردم. حضرت فرمود: فردا صبح با قلم و کاغذ نزد من بیا تا از حکمت الهی در آفرینش برایت بگویم... و به این ترتیب، این کتاب املا شد.»
مفضل پس از 80 سال زندگی پربرکت و خدمت به اسلام، در کوفه دار فانی را وداع گفت. از او آثار ارزشمندی مانند «کتاب الوصیه»، «کتاب الیوم واللیله» و «کتاب علل‌الشرایع» به یادگار مانده است.
محتوای کتاب توحید مفضل امام صادق(ع) در این کتاب، ابتدا و در مجلس اول، علت انکار خداوند از سوی برخی افراد را بیان می‌کند؛ سپس به بررسی و تشریح آفرینش جهان و انسان، از جمله خلقت اعضای بدن آدمی مانند دستگاه گوارش و حواس پنج‌گانه می‌پردازد و از این طریق، صفات الهی شامل علم، قدرت و حکمت را با استدلال اثبات می‌کند.
مجلس دوم کتاب، به بررسی موجودات زنده اختصاص دارد. در این بخش، خلقت دقیق و بی‌نقص انواع حیوانات شامل خزندگان، چهارپایان مانند اسب و فیل، پرندگان مانند مرغ و خفاش، حشراتی مانند زنبور عسل و مورچه و همچنین ماهی‌ها مورد توجه قرار گرفته‌ است.
در مجلس سوم، پدیده‌های طبیعی و کیهانی بررسی شده‌ و شامل مطالبی درباره فضا، آسمان، خورشید، ماه و ستارگان، فصل‌های سال، پدیده‌های جوی مانند باد و باران، کوه‌ها و گیاهان است.
مجلس چهارم به موضوعاتی مانند فلسفه مصائب و سختی‌ها، مرگ و زندگی و هدف آفرینش انسان اختصاص دارد و تفاوت‌های میان شناخت حسی و عقلی تبیین شده است. این بخش همچنین پاسخ به شبهات منکران را نیز شامل می‌شود. توحید مفضل بارها به زبان فارسی و انگلیسی شرح و ترجمه شده است.
کد خبر 2054919