بزرگنمايي:

پیام خراسان - گروه فرهنگ و ادب: ادبیات جنگ به عنوان ژانری شناخته شده در جهان از پرطرفدارترین انواع ادبی است که بسیاری از شاهکارهای جهان مانند «جنگ و صلح» تولستوی، «درانتهای شب» فردیناند، سیلن و غیره نمونه های آن محسوب می شوند. اما ادبیات جنگ برای کودکان و نوجوانان به علت ممنوعیت ورود کودکان و نوجوانان به جنگ در کنوانسیون های حقوق بشر و عدم توانایی درک صحیح جنگ توسط کودکان و آفات مخرب خشونت، کشتار، ویرانی و غیره در روحیه کودکان و نوجوانان توسط کارشناسان و نویسندگان کودک و نوجوان محل تردید و بحث بوده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
با این حال، ادبیات کودک و نوجوان جهان شاهد آثار ارزشمندی مانند «کودک، سرباز و دریا» درباره جنگ بوده است.
در کشور ما نیز، پس از آغاز جنگ و دوران دفاع مقدس آثار بسیاری از سوی نویسندگان ادبیات کودک و نوجوان با موضوع جنگ منتشر شده، اما همواره بحث بر ضرورت وچگونگی پرداختن به مسأله جنگ برای کودکان در میان کارشناسان وجود داشته است.
پیش از این نیز در پرونده ای با عنوان «امروزِ ادبیات کودک و نوجوان» به بررسی مسائل و چالش های این حوزه با نویسندگان و ناشران مختلف پرداخته ایم.
اما در سیزدهمین شماره از این پرونده به سراغ حسن احمدی نویسنده ادبیات کودک و نوجوان رفتیم و درباره ضرورت و چگونگی پرداختن به مسئله جنگ برای کودکان به گفت‌وگو پرداخته ایم.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می خوانید:
* آقای احمدی با توجه به شرایط کنونی و پررنگ شدن مفاهیمی مانند مقاومت، ایثار و شهادت به عنوان نویسنده ادبیات کودک و نوجوان با بیان این مطالب در کتاب های کودک موافق هستید؟
پاسخ به این سوال آن هم در شرایط کنونی آسان نیست. واقعیت این است که بچه های ما احتیاج به آگاهی دارند و باید در جریان همه مسائل قرار گیرند، کما اینکه شما می بینید در حال حاضر بچه ها خیلی زودتر از بزرگترها و بهتر از آنها متوجه قضایا می شوند. متاسفانه باتوجه به شرایط و فضای مجازی بچه ها بلافاصله بعد از شنیدن خبری عکس العمل نشان می دهند و حتی تا مدت ها افسردگی می گیرند. بنابراین در مقوله ای مانند جنگ ما نویسندگان ناگزیریم روشی پیدا کنیم تا این مسائل را در داستان های مان توضیح دهیم و به نوعی آنها را منعکس کنیم.
به خاطر دارم بعد از پایان هشت سال دفاع مقدس نویسندگان وارد میدان شدند و شروع به نوشتن داستان کردند و همین امر سبب شده که اطلاعات خوبی درباره جنگ به خواننده منتقل شود. بنابراین ما باید به دنبال راه هایی باشیم که نوشته هایمان منعکس شود و فرم و تکنیک لازم برای انتقال این نوشته را باید پیدا کنیم.
به نظر من در حوزه ادبیات کودک و نوجوان ما هم به خودمان هم به نسل آینده ظلم کردیم چراکه باید به سوالات کودک و نوجوان در زمینه های مباحثی مانند ایثار، شهادت، مقاومت و غیره پاسخ داده شود و از طرفی نویسنده ما هم نباید درگیر روزمرگری باشد و از نوشتن دور شود. البته مشکلات سر راه نگارش کتاب سبب شده که نویسندگان ما انگیزه کار کردن را از دست بدهند. شما تصور کنید نویسنده ای کتابی را به نگارش درمی آورد اما تیراژ کتاب بسیار کم است و یا کتاب در انبار ناشر باقی میماند؛ در چنین شرایطی طبیعی است که نویسنده ما جایگاه اصلی خودش را پیدا نمی کند و این مسئله سبب بروز لطمات روحی و روانی می شود.
ممیزی یا خط قرمز هم یکی از موانعی است که سر راه نویسندگان است و علی رغم اینکه بسیاری از نویسندگان ما کار کردن برای بچه ها را دوست دارند اما این مشکلات سبب دلسردی می شود.
* به نظر شما چرا در زمینه ادبیات پایداری و مقاومت کارهای ماندگاری برای کودک و نوجوان نداشتیم؟
نویسنده های ما در این زمینه ها کار کردند اما جای سوال دارد که چرا تا به حال رمان هایی با این مضمون برای بچه ها ارائه نشده است. یکی از دلایل نبود کارهای ماندگار همان بحث دلسردی است که پیش تر به آن اشاره کردم، اما یکی دیگر از دلایل نبود ارتباط نویسنده با مخاطب امروزی است. زمانی که نویسنده نمی داند مخاطب چه چیزی می خواهد چه طور می تواند آن را در رمانش منعکس کند و به دست مخاطب برساند. البته گاهی هم نویسندگان برای دل خودشان کار می کنند که این مطاب به جایگاه مناسب خود نمی رسند و همین امر سبب می شود که یک رمان ماندگار نداشته باشیم، در حالی که طی این سال ها کتاب هایی را داشتیم که در بسیاری از محافل ادبی حرف و سخن از آن ها بسیار بوده و یا حتی شامل جوایز متعدد شدند.
در این سال ها ما شاهد کتاب هایی هستیم که در مدت کوتاهی چندین و چند بار تجدید چاپ شده اند، این جای خوشحالی است که کتابی در مدت کوتاهی چندین بار تجدید چاپ شود اما باید دید چند مورد این چاپ ها حقیقی هستند و چند مورد از این کتاب ها در محافل مختلف هدیه داده شدند و یا در کنار سایر کتاب های دیگر در قفسه کتابخانه ها قرار گرفته اند؛ این توضیحات را در مقال کارهای نویسندگانی قرار دهید که کتاب شان تنها یک بار چاپ شده است و بعد از آن به مسائلی مانند گرانی کاغذ و ممیزی خورده است.
شرایط اقتصادی هم می تواند یکی از دلایلی باشد که نویسندگان ما انگیزه ای برای تولید کارهای ماندگار نداشته باشند برای مثال نویسنده ای که به اصطلاح به نان شبش محتاج باشد چطور می تواند یک شاهکار ادبی مانند «جنگ و صلح» به نگارش دربیاور؟ به خاطر دارم زمانی در کانون پرورش فکری کودک و نوجوان صد و خورده ای عنوان نوجوان منتشر می شد، این رمان ها در بسیاری از محافل معرفی می شدند، نویسندگان در محافل مختلف این آثار را به نقد و بررسی می گذاشتند اما بعد از مدت زمانی این کار ادامه پیدا نکرد؛ طبیعتا اگر این کار ادامه داشت ما هم صد در صد به کتاب های خوب در حوزه کودک و نوجوان دست پیدا می کردیم.
* کمی هم از سختی نگارش مقوله جنگ برای کودکان بگویید! نویسنده کودک و نوجوان چه‌طور تلخی‌های این مقوله را بیان کند؟
اگر فردی توانایی نوشتن داشته باشد صد در صد برای اینکه محتوای داستانی به دور از ترس و وحشت به دست مخاطب برسد راه حل هایی پیدا می کند.این مسئله به قلم و زاویه دید نویسنده مربوط است؛ گاهی نویسنده می تواند یک واقعه بسیار تلخ را به شکلی بیان کند که در عین انتقال حس سخت آن واقعه موجب رنجش خاطر کودک و نوجوان نشود.
اما مقوله دیگری که در بحث ادبیات مقاومت و اصطلاح جنگ با آن روبه رو هستیم شعاردادن در کار است که متاسفانه ما به آن مبتلا شدیم و به کتاب های کودک و نوجوان هم ورود کرده است. طبیعی است که در مواردی در دنیای جنگ نویسنده مجبور باشد در کار به شعار دادن روی آورد اما من به شخصه موافق شعار نیستم. معتقدم که باید اجازه دهیم قصه راه خودش را برود تا شخصیت ها هر کدام خودشان در دل قصه جایگاه پیدا کنند. طبیعتا وقتی قلم نویسنده قلم مناسب داشته و توانمند باشد صد در صد به سراغ نوشته های شعاری نمی رود. چنانچه می بینیم مخاطب امروزی هم به دنبال خواندن کارهای شعاری نیست و بیشتر به سراغ نوشته هایی می رود که حس و حال خوبی را منتقل کرده و به دور از شعار باشند چراکه اینچنین نوشته هایی ماندگارترند.
کد خبر 6296336