بزرگنمايي:
پیام خراسان - تغییر سبک زندگی و گرایش مردم به سمت رسانه‌های دیجیتال حوزه کتابخوانی را با چالش هایی مواجه کرده اما مسئله پرداخت سهم نیم درصدی شهرداری‌ها یک چالش اساسی برای نهاد کتابخانه‌های عمومی است. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان مراکزی فرهنگی، آموزشی و اجتماعی، نقش مهمی در افزایش سطح آگاهی و ارتقای فرهنگ عمومی ایفا می‌کنند؛ در استان مازندران، که با بیش از 98 کتابخانه شهری و 38 کتابخانه روستایی یکی از قطب‌های فرهنگی کشور محسوب می‌شود، توسعه زیرساخت‌های کتابخانه‌ای نه‌تنها یک ضرورت، بلکه یک مطالبه عمومی است، اما این مسیر با چالش‌های متعددی همراه است؛ از تعلل شهرداری‌ها در پرداخت سهم نیم درصدی قانونی خود که طبق قانون باید تا پانزدهم هر ماه به حساب نهاد کتابخانه‌ها واریز شود، گرفته تا پروژه‌های عمرانی نیمه‌کاره‌ای که سال‌هاست در انتظار تأمین بودجه و تکمیل باقی مانده‌اند.
با وجود این مشکلات، اداره کل کتابخانه‌های عمومی مازندران تلاش می‌کند تا با اجرای برنامه‌های نوآورانه مانند راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار، تکمیل پروژه‌های کتابخانه‌ای در مناطق محروم و گسترش خدمات فرهنگی، نقش مؤثری در ترویج فرهنگ مطالعه ایفا کند. طبق آمارهای اخیر، بیش از 96 هزار نفر عضو فعال کتابخانه‌های عمومی استان هستند و نزدیک به 2.4 میلیون نسخه کتاب در این مراکز در دسترس عموم قرار دارد.
سکینه خاتون مهدیان‌پور، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی مازندران، در گفتگویی با تسنیم به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و برنامه‌های این نهاد پرداخت و از اهمیت همکاری‌های بین‌نهادی، به‌ویژه با شهرداری‌ها، در پیشبرد اهداف کتابخانه‌ها سخن گفت. او معتقد است که با همت جمعی و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند می‌توان بسیاری از موانع را از پیشرو برداشت و کتابخانه‌ها را به مراکز پیشرو در ترویج فرهنگ و آگاهی تبدیل کرد.
تسنیم: خانم مهدیان پور، به‌طور کلی وضعیت کتابخانه‌های عمومی مازندران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مهدیان پور: استان مازندران از نظر تعداد کتابخانه‌ها و پوشش خدمات کتابخانه‌ای وضعیت مناسبی دارد، اما همچنان جای کار بسیاری وجود دارد. در حال حاضر، ما 101 کتابخانه نهادی، 24 کتابخانه مشارکتی و مستقل و 11 سالن مطالعه زیرپوشش داریم. پراکندگی این مراکز به گونه‌ای است که 98 کتابخانه در مناطق شهری و 38 کتابخانه در مناطق روستایی قرار دارند. اما بسیاری از روستاهای دورافتاده و مناطق صعب‌العبور همچنان از دسترسی به این خدمات محروم‌اند.
تسنیم: پروژه‌های نیمه‌کاره کتابخانه‌ای استان در چه وضعیتی هستند و چه برنامه‌ای برای تکمیل آنها وجود دارد؟
مهدیان پور: در حال حاضر، 26 پروژه کتابخانه‌سازی در استان مازندران فعال است که از این تعداد، 9 پروژه در مناطق شهری و 17 پروژه در روستاها قرار دارد. بسیاری از این پروژه‌ها سال‌هاست که آغاز شده‌اند و به‌دلیل کمبود بودجه یا عدم حمایت مالی متوقف شده‌اند. برخی از این پروژه‌ها به‌طور متوسط از سال 1390 آغاز شده و هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند.
با وجود این، تلاش‌هایی برای تکمیل این پروژه‌ها در جریان است. در سال جاری دو کتابخانه در شهرهای هچیرود و کجور که فاقد کتابخانه بودند، به بهره‌برداری رسیدند. تا پایان سال نیز برنامه داریم دو کتابخانه دیگر افتتاح کنیم. هدف ما این است که با تأمین بودجه از طریق منابع استانی و ملی و همکاری شهرداری‌ها، روند تکمیل پروژه‌ها را سرعت بخشیم و تا حد امکان، پراکندگی خدمات کتابخانه‌ای در سطح استان را کاهش دهیم.
تسنیم: آیا مشکلات خاصی در تأمین بودجه برای این پروژه‌ها وجود دارد؟
مهدیان پور: بله، متأسفانه یکی از مشکلات اصلی ما عدم پایبندی برخی شهرداری‌ها به قانون است. طبق قانون، شهرداری‌ها موظف‌اند نیم درصد از درآمدهای خود را تا پانزدهم هر ماه به حساب نهاد کتابخانه‌های عمومی واریز کنند. اما متأسفانه این اتفاق در بسیاری از موارد رخ نمی‌دهد و این موضوع تأثیر منفی زیادی بر روند توسعه و تجهیز کتابخانه‌ها گذاشته است.
تسنیم: چرا شهرداری‌ها سهم نیم درصدی خود را به‌طور کامل پرداخت نمی‌کنند و این موضوع چه تأثیری بر کتابخانه‌های عمومی دارد؟
مهدیان پور: مسئله پرداخت سهم نیم درصدی شهرداری‌ها یک چالش اساسی برای نهاد کتابخانه‌های عمومی است. طبق قانون، شهرداری‌ها موظف هستند تا نیم درصد از درآمدهای خود را به توسعه و تجهیز کتابخانه‌های عمومی اختصاص دهند و این مبلغ باید تا پانزدهم هر ماه واریز شود. متأسفانه، بسیاری از شهرداری‌ها به این تعهد قانونی عمل نمی‌کنند یا تنها بخشی از آن را پرداخت می‌کنند.
این کوتاهی تأثیرات عمیقی بر روند توسعه زیرساخت‌های کتابخانه‌ای دارد. به‌عنوان مثال، پروژه‌های عمرانی کتابخانه‌ای در مناطق محروم و کم‌برخوردار، به‌دلیل کمبود بودجه متوقف شده‌اند یا با تأخیر طولانی‌مدت مواجه شده‌اند. همچنین این مشکل تأمین منابع جدید، تجهیزات کتابخانه‌ای و ارائه خدمات فرهنگی به اعضا را دشوارتر کرده است. اگر شهرداری‌ها سهم قانونی خود را به‌موقع پرداخت کنند، بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد و کتابخانه‌ها می‌توانند با سرعت بیشتری به اهداف خود نزدیک شوند.
تسنیم: چه اقداماتی برای حل این مشکل انجام شده است؟
مهدیان پور: ما بارها از طریق مکاتبات و جلسات متعدد با مسئولان شهرداری‌ها و استانداری تلاش کرده‌ایم این موضوع را پیگیری کنیم. علاوه بر این، پیشنهاد می‌کنیم یک همکاری سازمانی قوی‌تر بین شهرداری‌ها و نهاد کتابخانه‌ها شکل بگیرد تا بتوانیم با مشارکت هم، زیرساخت‌های فرهنگی استان را توسعه دهیم.
تسنیم: برنامه‌های آینده نهاد کتابخانه‌های عمومی مازندران چیست؟
مهدیان پور: تا پایان سال، دو کتابخانه دیگر نیز افتتاح خواهد شد و برای خدمت‌رسانی به روستاهای دورافتاده، یک کتابخانه سیار راه‌اندازی می‌شود. کتابخانه‌های سیار می‌توانند تأثیر بزرگی در مناطق محروم داشته باشند و دسترسی مردم به منابع کتابخانه‌ای را تسهیل کنند. همچنین، تجهیز کتابخانه‌های فعلی و گسترش فعالیت‌های فرهنگی از اولویت‌های اصلی ماست.
تسنیم: وضعیت عضویت و استفاده از کتابخانه‌های عمومی مازندران چگونه است؟
مهدیان پور: طبق آخرین آمار، تعداد اعضای فعال کتابخانه‌های عمومی مازندران در آبان 1403 به 96237 نفر رسیده است. این افراد از خدمات متنوع کتابخانه‌ها، از جمله دسترسی به 2399193 نسخه کتاب در موضوعات مختلف، بهره‌مند می‌شوند.
ما تلاش کرده‌ایم تا خدمات کتابخانه‌ها را متنوع‌تر کنیم و با اجرای برنامه‌های جذاب فرهنگی و آموزشی، افراد بیشتری را به سمت عضویت در کتابخانه‌ها ترغیب کنیم. یکی از راهبردهای ما تمرکز بر گسترش فعالیت‌های ترویجی مانند برگزاری مسابقات کتابخوانی، نمایشگاه‌های کتاب و برنامه‌های آموزشی است که موجب افزایش تعامل مردم با کتابخانه‌ها و جذب اعضای جدید می‌شود.
تسنیم: فرهنگ‌سازی کتابخوانی در استان با چه چالش‌هایی مواجه است و چه اقداماتی برای ترویج آن انجام شده است؟
مهدیان پور: یکی از چالش‌های اصلی در حوزه فرهنگ‌سازی کتابخوانی، تغییر سبک زندگی و گرایش مردم به سمت رسانه‌های دیجیتال است. همچنین، کمبود زمان، افزایش هزینه‌های زندگی و کاهش سرانه مطالعه از دیگر موانع ترویج کتابخوانی محسوب می‌شود.
برای مقابله با این چالش‌ها، برنامه‌های متعددی اجرا کرده‌ایم. از جمله برگزاری جشنواره‌های کتابخوانی، معرفی کتاب در شبکه‌های اجتماعی، برگزاری جلسات قصه‌گویی برای کودکان و نشست‌های نقد و بررسی کتاب. همچنین با همکاری مدارس و دانشگاه‌ها، برنامه‌هایی برای آشنا کردن دانش‌آموزان و دانشجویان با فرهنگ مطالعه ترتیب داده‌ایم.
ترویج کتابخوانی نیازمند هم‌افزایی میان نهادهای مختلف، از جمله آموزش و پرورش، شهرداری‌ها و نهادهای فرهنگی است. امیدواریم با این اقدامات بتوانیم سرانه مطالعه را در استان افزایش دهیم و علاقه به کتابخوانی را در جامعه تقویت کنیم.
تسنیم: چه برنامه‌هایی برای ارتقای نقش کتابخانه‌ها به‌عنوان مراکز اجتماعی و فرهنگی دارید؟
مهدیان پور: کتابخانه‌های عمومی فراتر از مکانی برای مطالعه و امانت کتاب، به مراکز اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده‌اند که نقش مهمی در همبستگی اجتماعی و ارتقای فرهنگ عمومی دارند. در این راستا، برنامه‌های متعددی برای تقویت این نقش در دستور کار داریم. یکی از برنامه‌های ما، برگزاری نشست‌های فرهنگی و اجتماعی مانند جلسات نقد کتاب، کارگاه‌های مهارت‌های زندگی، و همایش‌های موضوعی در حوزه‌های مختلف است. این نشست‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که تعامل میان مردم، نویسندگان و کارشناسان را افزایش دهند و کتابخانه را به محیطی پویا و زنده تبدیل کنند.
همچنین کتابخانه‌ها را به فضایی برای کودکان و نوجوانان تبدیل کرده‌ایم تا علاوه بر مطالعه، از فعالیت‌هایی مانند قصه‌گویی، بازی‌های فکری و کارگاه‌های خلاقیت بهره‌مند شوند. ایجاد بخش‌های مخصوص خانواده‌ها نیز یکی از برنامه‌های دیگر ماست تا والدین و فرزندان بتوانند از خدمات کتابخانه‌ها در کنار هم استفاده کنند.
علاوه بر این، در تلاش هستیم با ایجاد فضاهای متنوع مانند کافه‌کتاب و سالن‌های مطالعه گروهی، کتابخانه‌ها را به محیط‌هایی دوستانه‌تر و جذاب‌تر تبدیل کنیم. این اقدامات کمک می‌کند تا کتابخانه‌ها به یکی از اصلی‌ترین مراکز تجمع و تعامل اجتماعی در استان تبدیل شوند.
تسنیم: نهاد کتابخانه‌های عمومی استان چگونه از ظرفیت‌های مردمی و مشارکت بخش خصوصی برای توسعه فعالیت‌ها استفاده می‌کند؟
مهدیان پور: یکی از مهم‌ترین راهبردهای ما، استفاده از ظرفیت‌های مردمی و مشارکت بخش خصوصی در توسعه کتابخانه‌هاست. کتابخانه‌ها به‌عنوان مراکز فرهنگی اجتماعی، همواره از حمایت جامعه بهره‌مند بوده‌اند. ما تلاش می‌کنیم با جلب حمایت خیرین فرهنگی، موسسات خصوصی و مردم علاقه‌مند، منابع مالی و غیرمالی لازم را برای توسعه خدمات کتابخانه‌ها تأمین کنیم.
برای مثال، تعدادی از کتابخانه‌های روستایی استان با حمایت خیرین و سازمان‌های مردم‌نهاد ساخته شده‌اند و اداره آنها نیز با مشارکت مردم محلی انجام می‌شود. همچنین در برنامه داریم که با همکاری بخش خصوصی، امکاناتی مانند کافه‌کتاب، فضاهای مطالعه پیشرفته و بخش‌های چندمنظوره در برخی کتابخانه‌ها ایجاد کنیم تا خدمات متنوع‌تری ارائه شود.
علاوه بر این، مسابقات کتابخوانی، نمایشگاه‌های کتاب و برنامه‌های فرهنگی نیز با حمایت مالی و مشارکت بخش خصوصی برگزار می‌شوند. این همکاری‌ها موجب می‌شود که کتابخانه‌ها بتوانند خدمات بیشتری به جامعه ارائه دهند و در عین حال تعامل بیشتری با مخاطبان خود برقرار کنند.
کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین زیرساخت‌های فرهنگی، نه‌تنها محلی برای دسترسی به منابع علمی و آموزشی، بلکه بستری برای شکل‌گیری فرهنگ و تعامل اجتماعی محسوب می‌شوند. در استان مازندران، با وجود مشکلاتی چون تعلل شهرداری‌ها در تأمین سهم قانونی نیم درصدی و پروژه‌های نیمه‌کاره‌ای که گاه بیش از یک دهه بلاتکلیف مانده‌اند، تلاش‌های نهاد کتابخانه‌ها همچنان ادامه دارد.
سکینه خاتون مهدیان پور، مدیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی استان، با تأکید بر ضرورت توجه به کتابخانه‌ها به‌عنوان سرمایه‌های فرهنگی، معتقد است که توسعه این مراکز نیازمند همکاری همگانی است. او همچنین با اشاره به طرح‌های در حال اجرا مانند راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار برای مناطق دوردست و تکمیل پروژه‌های روستایی و شهری، از افق‌های روشن‌تری در آینده سخن گفت.
با وجود این، برای رسیدن به یک نظام کتابخانه‌ای پایدار و کارآمد، به تعهد جدی‌تر نهادهای مرتبط، به‌ویژه شهرداری‌ها، نیاز است. توسعه زیرساخت‌های کتابخانه‌ای نه‌تنها به ارتقای سطح فرهنگ عمومی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند نقش مهمی در کاهش آسیب‌های اجتماعی، افزایش سواد عمومی و تقویت ارتباطات انسانی ایفا کند.
آنچه مسلم است، کتابخانه‌های عمومی تنها با حمایت و همکاری مستمر میان نهادهای مختلف، به‌ویژه شهرداری‌ها و مردم، می‌توانند به اهداف بلندمدت خود دست یابند. حالا، فرصت آن است که به این مراکز فرهنگی توجه بیشتری شود و زیرساخت‌های لازم برای دسترسی عادلانه‌تر به دانش و فرهنگ در سراسر استان فراهم آید؛ زیرا توسعه پایدار بدون توجه به فرهنگ و آگاهی ممکن نخواهد بود.
انتهای پیام/