پیام خراسان - شب‌های بخارا به همت علی دهباشی که همواره با نگاهی فرهنگی و هنری، به موضوعات، شخصیت‌ها و رخداد‌های معطوف به فرهنگ و هنر ایران زمین می‌پرداخته، مدتی است جغرافیا و فرهنگ جغرافیایی را نیز به پیوست فعالیت‌های خاطره انگیزش درآورده است.
تازه‌ترین شب به یادماندنی اش، همین «شب جنگل‌های هیرکانی» است که با همکاری فصلنامه صنوبر، در سی ام دی ماه در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
شب پرشوری بود و طبیعت دوستانِ فرهنگ محور، همه آمده بودند و سالن، پر از شوق حضور بود و بسختی صندلی خالی پیدا می‌شد. قبل از شروع مراسم، فضای سالن، آکنده از نوای برانگیزاننده‌ی ماهور بود و شعر و موسیقی و آواز ایرانی و یادآور زنده یادان، شجریان و مشیری و شهبازیان، وقتی که این مطلع، کار را تمام می‌کرد: «پرکن پیاله را کاین جام آتشین ره به حال خرابم نمی‌برد...»؛ و حاضرین در نشست «شب جنگل‌های هیرکانی» را آماده تر، شنونده‌ی نکته‌های دردمندانه‌ی سخنورانِ این جنگل‌ها می‌کرد.
علی دهباشی، مدیر مسئول دوماهنامه‌ی بخارا به عنوان برگزارکننده‌ی مراسم این شب، اجرای برنامه را به مانیا شفاهی، مدیرمسئول فصلنامه صنوبر واگذار کرد که دیگر میزبان این نشست بود و به موضوع مورد بحث، نزدیک تر.شفاهی، دانش آموخته‌ی مهندسی محیط زیست، قبل از آنکه از باریس مجنونیان، استاد بازنشسته دانشکده‌های کشاورزی و منابع طبیعی بخواهد برای سخنرانی پای تریبون بیاید، از حال نزار جنگل‌های هیرکانی و این فسیل زنده گفت و در جست و جوی راه‌های تیمار و نجات این جنگل‌ها از نابودی بود.
او در انتهای صحبت هایش ابراز امیدوار کرد و گفت: «امیدواریم این شب؛ و اتفاقات دیگری که این روز‌ها در جریان است، مؤثر واقع شود و ما شاهد حالِ بهتر این میراث ارزشمند سرزمین مان باشیم.»

باریس مجنونیان، با کمک اسلاید، به وضعیت جنگل‌های هیرکانی از آستارا تا گرگان پرداخت و به جامعیت این جنگل. از گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری و هرچه که در این اکوسیستم یافت می‌شود.
این استاد منابع طبیعی، در باره پیشینه‌ی جنگل‌های هیرکانی و کیفیت امروزشان در جغرافیای ایران گفت: «این جنگل‌ها تخمین زده می‌شود قدمت شان 25 تا 50 میلیون سال است و مربوط به جنگل‌های دوران سوم اند. همه حوادث تاریخی، جوی، ژئوفیزیکی و زمین شناسی را پشت سر گذاشته و به دوران ما رسیده اند. این واقعا باعث شرمندگی است که ما اگر نتوانیم این‌ها را حفظ کنیم و به نسل بعد بسپاریم.
زمان طولانی حیات و تکامل ژنتیکی این منطقه هیرکانی، یک موقعیتی به وجود آورده که سازگاری با شرایط محیط، برایش بالاست. جنگل‌های هیرکانی، به رغم تخریب‌هایی که داشته و توسعه انسانی که در آن حادث شده، هنوز ما می‌توانیم به عنوان جنگل‌های طبیعی تلقی کنیم. چون تاکنون در هیچ مطالعه‌ای نشان داده نشده است که یک یا چند گونه گیاهان این جنگل‌ها حذف و یا منقرض شده باشد، خوشبختانه ما هنوز عناصر این جنگل‌ها را داریم و این موضوع می‌تواند برای مان باعث خوشحالی شود.
زمانی ما این پیوستگی عناصر تشکیل دهنده‌ی جنگل‌های هیرکانی و این اکوسیستم را از دست می‌دهیم که فاجعه‌ی توسعه انسانی در بستر این جامعه طبیعی و اکوسیستم جنگل‌های هیرکانی رخ دهد و تخریب صورت گیرد. تخریبی که موجب می‌شود، اینجا به صورت جزیره جزیره دربیاید و آن پیوستگی عناصرش را با هم از دست بدهد.
مجنونیان، در بخش پایانی سخنانش به گلایه از دو سازمان محیط زیست و جنگل‌ها و مراتع پرداخت و گفت: «این دو سازمان، متولی حفظ پوشش گیاهی (پوشش گیاهی به مثابه زیربنای حیات) در سراسر کشورند و باید در تعاملات شان به مفاهمه و هم افزایی برسند که متأسفانه ما در بین شان بیشتر بگومگو‌های غیرسازنده می‌بینیم تا هماهنگی و هم افزایی.»

کیومرث سفیدی، جنگل شناس، دیگر سخنران مراسم بود که گفت مایل است به وجه مثبت و زیبایی‌های جنگل هیرکانی بپردازد.
او در قسمتی از سخنانش گفت: «قبل از هرچیز، ادای دین و احترام می‌کنم به کسانی که زندگی و جان شان را در راه جنگل‌های هیرکانی از دست داده اند. اگر شبی داریم، باید برای آن‌ها هم بگیریم. دارم به این فکر می‌کنم که آن چند ویژگی یی که جنگل‌های ما دارند و ما می‌توانیم به آن‌ها افتخار کنیم، کدام اند. همین‌ها را بگویم. ببینید جنگل‌های هیرکانی که از سمت اردبیل شروع می‌شود، تا می‌رود به خراسان، جنگل‌های باستانی اند و ارزش باستانی دارند. ما جنگل‌های کهن رس را داریم بدون دخالت انسان به وجود آمده اند و انسان در شکل گیری ساختار و توسعه اش نقشی نداشته است. وجود درخت‌های غول پیکر که شما چند نمونه اش را اینجا در اسلاید‌ها دیده اید. درخت‌های خشکِ سرپا که من به این‌ها می‌گویم کهنه سرباز. جنگل‌های هیرکانی ما منحصر به فرداند. یک سر دریا؛ و سمت دیگر کوه‌های البرز که ویژگی منحصر به فرد به آن داده است.
دوستان، ببینید، جنگل، چندتا درخت هم کنار هم نیست، بلکه به مجموعه‌ای از پیوند‌های زیستی و تنوع گیاهی و جانوری روی هم، جنگل را تشکیل می‌دهند که خیلی هم منظم و پیچیده است.
به دوستانم می‌گویم بعضی جا‌ها که قانون جنگل می‌شنوید، مقابل شان بایستید. چون جایی که قانون حکمرانی می‌کند، جنگل است. از نظم و پیچیدگی‌هایی که در جنگل حکفرماست، به ایشان بگویید. شکوه نظمی که در جنگل حکمفرماست، در نظم انسانی وجود ندارد. به نظرم این از زیبایی‌های جنگل است.»

حنیف رضا گلزار، نویسنده کتاب قُرُق شکسته: جنگل‌های هیرکانی کاسپیانی ایران؛ و کارشناس خاک و آب؛ و کنشگر مدنی در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی، در ادامه مراسم شب جنگل‌های هیرکانی، پشت تریبون رفت و از تقارن ناخودآگاه و همزمانی‌ی پیش بینی نشده‌ی برگزاری مراسم امشب با بسته شدن پرونده‌ی جنگل ابر در 29 دی ماه سال 1393 از سوی شورای عالی محیط زیست گفت.
وی ادامه داد: «بنده به عنوان شخص کوچکی که دستی بر آتش این پروژه و این کنشگری داشتم، این پیروزی بزرگ که بدون تردید، فصل نوینی در ساختار کنشگری مدنی جامعه در حوزه محیط زیست و منابع طبیعی کشور باز کرد را به روان پاک همه‌ی جنگلبانان و محیط بانان باغیرت این سرزمین و همه‌ی شهیدان این مسیر پر فراز و فرود که در آتش بی مدیریتی جنگل‌ها و مراتع سوختند تا جنگل زنده بماند، به ویژه به جنگلبان رشید، اسماعیل رمضانی تبریک می‌گویم و سلامتی این مرد بزرگ را آرزومندم.»

حمیدرضا رضایی، استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، دیگر سخنران مراسم، با استفاده از اسلاید، به تنوع زیستی، به ویژه در بخش جانوری در جنگل‌های هیرکانی پرداخت.حسین آقایی، کنشگر محیط زیست و جنگل‌های شمال، آخرین سخنران شب جنگل‌های هیرکانی بود.
او گفت: «هیرکانی از نظر من، بخشنده‌ترین چیزی است که در زندگی خودم با آن روبرو شده ام. عصر یخبندان که اتفاق افتاد، این هیرکانی بود که به عنوان مادر جنگل‌های اروپا و امریکا تکثیر شد و گسترش پیدا کرد، اما حالش چندان خوب نیست. من صفر و صد هیرکانی را چشیده و تجربه کرده ام. صدِ هیرکانی کجاست؟! آنجاست که وقتی در کنار درختان تنومند می‌ایستیم، احساس می‌کنیم هیچی نیستیم.
همان جایی‌که کنار آن درخت تنومند افرای پانصدساله، پلنگ قدم می‌زند. وقتی آن درخت را در آغوش می‌گیری، احساس رهاشدگی داری و واقعا لذتش چشیدنی است.حالا صفرِ هیرکانی کجاست؟! جایی است که با نام طرح نوین جنگلداری، مافیای چوب قصد دارند پولی به جیب بزنند و یک تپه‌ی سوخته را برای ما به یادگار بگذارند!
هیرکانی، خط جنگل از بالا و از پایین، در حال کم شدن است. پایین شهرسازی‌ها را داریم و در ارتفاعات هم مجال نمی‌دهیم جنگل، رویش و زایش داده داشته باشد. خودم بچه دامدارم، «مفت چری» را دوست داریم. به قول استاد مجنونیان، هیرکانی دارد به سمت جزیره‌ای شدن پیش می‌رود.»

در نیمه‌ی این مراسم، فیلم مستندی با نام «کسی به فکر جنگل‌ها نیست»، ساخته‌ی یاسر طالبی پخش شد که درد دل مصوری بود با تماشاگران و دولتیان که چه بر سر جنگل‌ها و منابع طبیعی مان آمده است.
عنوان فیلم، مرا به یاد کتاب باریکی با عنوان «کسی به فکر گل‌ها نیست»، اثر مریم سیحون انداخت که مرادش فضای عمومی در مهد کودک‌های ایدئولوژیک دهه شصت بود! و نویسنده احتمالا عنوان کتابش را از سروده‌ای از فروغ فرخزاد به عاریه گرفته بود. رنجی که دهه به دهه گستره اش از منابع انسانی هست تا این سال‌ها منابع طبیعی!
در پایان مراسم، هدایایی از سوی فصلنامه صنوبر و ماهنامه بخارا به تعدادی از فعالان رسانه‌ای در حوزه محیط زیست اهدا شد.