پیام خراسان - برنا – گروه فرهنگ و هنر: در جشنواره فیلم فجر پیش‌رو مانند سال‌های گذشته تعدادی از آثار حاضر به برشی از شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخ پرداخته‌اند، از زندگی شهید صیاد شیرازی تا برهه‌ای از زندگی یک پیشکسوت فوتبال در جشنواره چهل و سوم فیلم فجر تصویر شده‌اند.
فیلم‌های سینمایی که به پرتره‌سازی از شخصیت‌های خاص، به ویژه شهدا، می‌پردازند، اغلب بخشی از سینمای تاریخ‌نگارانه یا بیوگرافی را تشکیل می‌دهند.
این آثار نه تنها روایتگر زندگی افراد برجسته هستند، بلکه پیام‌هایی از ارزش‌ها، آرمان‌ها و دستاورد‌های آن شخصیت‌ها را منتقل می‌کنند.
به گزارش خبرنگار برنا؛ روایت‌محور بودن، واقع‌گرایی، ابعاد انسانی و پیام اخلاقی و اجتماعی چند ویژگی مهم فیلم‌های پرتره محسوب می‌شوند. این فیلم‌ها اغلب با تمرکز بر روایت زندگی فرد خاصی ساخته می‌شوند، از دوران کودکی تا بزرگسالی یا مرگ! بسیاری از این آثار تلاش می‌کنند تا به زندگی شخصیت‌ها نزدیک باشند و جزئیات زندگی، محیط و دوران تاریخی را به شکل دقیق به تصویر بکشند. علاوه بر پرداختن به دستاوردها، اغلب این فیلم‌ها به بُعد انسانی شخصیت‌ها مانند احساسات، تردیدها، و مبارزات شخصی نیز می‌پردازند. از طرفی فیلم‌هایی درباره شهدا معمولا ارزش‌های اخلاقی مانند ایثار، شجاعت و خدمت به جامعه را برجسته می‌کنند.
تولید و ساخت آثاری با محوریت یک شخص تاثیرگذار در جامعه نه تنها در ایران بلکه در سینمای جهان نیز از ارزش و جایگاه بالایی برخوردار است. بسیاری از آثار دیگر در سینمای جهان نیز وجود دارند که به زندگی شخصیت‌های الهام‌بخش پرداخته‌اند.
اگر مروری بر فیلم‌های حاضر در چند سال اخیر جشنواره فیلم فجر داشته باشیم، به اسامی برخورد می‌کنیم که حضور آن‌ها به جشنواره فیلم فجر رونق و اعتبار بخشیده است. به عنوان مثال فیلم سینمایی «چ» که به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا در سال 1392 ساخته شد و به زندگی شهید مصطفی چمران می‌پرداخت و در جریان وقایع پاوه، شخصیت و مبارزات او را به تصویر می‌کشید. در واقع این فیلم تلاش کرد تا چمران را به عنوان انسانی چندبعدی، فراتر از قهرمان صرف، نشان دهد.
نمونه بارز دیگر از این آثار فیلم سینمایی «ایستاده در غبار» است که محمدحسین مهدویان آن را در سال 1394 کارگردانی کرد. این فیلم داستان زندگی شهید احمد متوسلیان است که با فرم مستندنمایی ساخته شده و تلاش می‌کند روایت دقیق و بی‌طرفانه‌ای از این فرمانده دفاع مقدس ارائه دهد.
مورد دیگری که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر حضور داشت و البته برخلاف دیگر آثار پرتره جشنواره، چهره‌ای از شهدای جنگ نبود، فیلم سینمایی «پرویز خان» بود که علی ثقفی در اولین تجربه کارگردانی فیلم بلند خود آن را مقابل دوربین برد. این فیلم به عنوان یک درام ورزشی مقطعی از زندگی پرویز دهداری سرمربی تیم ملی فوتبال در دهه 60 را به نمایش گذاشت.
با اینکه نمایشی از چهره و زندگی اشخاصی که در فرهنگ، هنر، سیاست و جامعه کشور تاثیر بسزایی داشته‌اند، می‌تواند به خودی خود برای مخاطب جذاب باشد و نمایش آن وجوه دیگری از شخصیت مورد نظر را نشان دهد، اما تکرار این قبیل آثار که اغلب در ژانر دفاع مقدس تولید می‌شوند تاحدودی مخاطب را از آثار پرتره دلزده کرده است. همین امر با چالش‌ها و انتقاداتی از سوی برخی منتقدان مواجه شده، کسانی که باور دارند این فیلم‌ها گاهی به دلیل رویکرد‌های رسمی یا تبلیغاتی، کمتر به جنبه‌های انسانی و چندبعدی شخصیت‌ها می‌پردازند و یا در مواردی، تکرار موضوعات جنگ و شهادت ممکن است باعث کاهش جذابیت این آثار برای نسل‌های جدید شود. از طرفی برخی معتقدند تولید فیلم‌های پرتره که از کیفیت قابل قبولی برخودار هستند، به‌ویژه درباره شخصیت‌های تاریخی، نیازمند بودجه و تحقیقات گسترده است که گاهی به محدودیت‌هایی در تولید منجر می‌شود.
با این حال هر سال در جشنواره فیلم فجر با تعدادی از این آثار مواجه هستیم که امسال نیز بخشی از 33 فیلم حاضر در جشنواره چهل و سوم را تشکیل می‌دهند.
در این گزارش قصد داریم آثار پرتره این دوره از جشنواره را مرور کنیم. فیلم‌های سینمایی «اسفند»، «اشک هور»، «بازی را بکش»، «پیشمرگ»، «خدای جنگ»، «صیاد»، «موسی کلیم‌الله» و احتمالا فیلم «صددام» در گروه فیلم‌های پرتره قرار می‌گیرند.
فیلم سینمایی «اسفند»؛ برشی از رشادت‌های شهید علی هاشمی
فیلم سینمایی «اسفند» روایتی از زندگی سردار شهید علی هاشمی (سردار دوران دفاع مقدس معروف به سردار هور) است که دانش اقباشاوی آن را با حال و هوای فیلم‌های جبهه و جنگ ساخته است. در واقع این فیلم مقطع مهمی از زندگی شهید هاشمی را در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت را روایت می‌کند.
در خلاصه داستان «اسفند» چنین آمده است: مشکلات متعددی در دوران دفاع مقدس میان بومیان منطقه خوزستان و رزمندگان وجود داشت که در صورت عدم مدیریت و تدبیر از سوی فرماندهان می‌توانست به معضلی جدی تبدیل شود. شهید علی هاشمی با گفت‌و‌گو و فعالیت با بومیان منطقه، خطوط چالش مردم منطقه با رزمندگان دفاع مقدس را کمرنگ کرد و موجب شد اعراب خود را خالصانه در خدمت دفاع مقدس انقلاب اسلامی قرار دهند. در این راه مجاهدت‌های کم‌نظیر از خود نشان دادند و با کمک هم قرارگاه سری متشکل از اعراب برای شناسایی و طراحی و انجام عملیات آبی خاکی را تشکیل دادند که در نهایت منجر به فتح جزایر مجنون شد.
عملیاتی که یکی از بزرگ‌ترین تهاجم‌های ایران به عراق به حساب می‌آید و طی آن سردارانی، چون ابراهیم همت و حمید باکری به شهادت رسیدند. گستردگی این عملیات به همراه شخصیت‌هایی بزرگی که در این نبرد حضور داشتند، خود حکایت از یک پروژه بزرگ دارد که می‌تواند برای مخاطب، غافلگیری‌هایی به همراه داشته باشد.
رضا مسعودی، مهدی زمین‌پرداز، سعید آل بوعبادی، خیام وقارکاشانی، محمدرضا عقدائی یزدی، یاسین مسعودی و محمد عسگری در این فیلم سینمایی حضور دارند.
«اسفند» فیلم تازه اقباشاوی، به تهیه‌کنندگی مرحوم جلیل شعبانی و مهاجر توحیدپرست، محصول مشترک سازمان هنری رسانه‌ای اوج و بنیاد سینمایی فارابی است.

فیلم سینمایی «اشک هور»؛ روایتی دیگر از زندگی شهید علی هاشمی
«اشک هور» جدیدترین ساخته مهدی جعفری که اتفاقا این فیلم نیز پرتره‌ای از زندگی شهید علی هاشمی است.
مهدی جعفری که با 2 فیلم «23 نفر» و «یدو»، اتفاق‌های خوبی را در جشنواره رقم زد، حالا با «اشک هور»، سه‌گانه خود را به پایان می‌رساند. جعفری غیر از سابقه کارگردانی، مدیر فیلمبرداری و مستندساز با سابقه‌ای است. او در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را برای فیلم سینمایی «یدو» و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی را برای فیلم «23 نفر» از سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد و امسال با این فیلم پرتره-جنگی در این دوره از جشنواره حضور دارد.
در خلاصه داستان فیلم «اشک هور» آمده است: سفره شام ننه علی باز مانده بود. صدای آژیر قرمز و صدای ضدهوایی‌ها در عمقِ تاریکِ کوچه او را نگران می‌کرد. ننه علی در انتظار آمدن پسرش از جبهه، آرام روی سکوی جلوی در نشست... بیست و دو سال تمام...
رویا افشار، رضا ثامری، میثم رازفر، تورج الوند، ساره رشیدی و شبنم گودرزی از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر ایفای نقش می‌کنند. این فیلم سینمایی محصول سازمان سینمایی سوره و با مشارکت سیمافیلم به تولید رسیده است.

فیلم سینمایی «بازی را بکش»؛ نگاهی به زندگی یک پیشکسوت فوتبال
فیلم «بازی را بکش» اولین ساخته سینمایی محمدابراهیم عزیزی است که پیش از این در زمینه فیلم کوتاه فعالیت داشته است. مصطفی کیایی تهیه‌کننده این اثر را برعهده دارد.
«بازی را بکش» بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده و در خلاصه داستان آن آمده است: موسی، از پیشکسوتان فوتبال، برادرش را در یک سانحه ورزشی از دست می‌دهد. او در مسیر کشف راز مرگ برادرش با حقایق عجیبی روبه‌رو می‌شود.
در واقع این فیلم برشی از زندگی یکی از پیشکسوتان فوتبال محسوب می‌شود که محسن کیایی، هدی زین‌العابدین، محمد بحرانی، متین حیدری‌نیا و پوریا رحیمی سام گروه بازیگران آن را تشکیل می‌دهند.

فیلم سینمایی «پیشمرگ»؛ برشی از زندگی شهید سعید قهاری
«پیشمرگ» ساخته علی غفاری برشی از زندگی سردار شهید سعید قهاری از فرماندهان دوران دفاع مقدس است که توسط بنیاد فرهنگی روایت تولید شد.
علی غفاری با ساخت فیلم حادثه‌ای «شاهرگ» کار خود را در سینما آغاز کرد، اما در ادامه با ساخت فیلم «استرداد» توانست موقعیت خود را در سینما تثبت کند. این اثر در جشنواره سی‌ویکم توانست در 13 رشته کاندیدای دریافت جایزه شود. از دیگر کار‌های موفق او می‌توان به ساخت سه فصل سریال «بچه مهندس» اشاره کرد. فیلم «تک تیرانداز» هم آخرین کار او در سینما است که در سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر موفق شد سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی را به خود اختصاص دهد.
این بار این کارگردان با نگاهی به زندگی شهید قهاری به جشنواره می‌آید. شهید سعید قهاری در سال 58 در ماجرای پاوه در کنار دکتر چمران حضور داشت و بعد‌ها نیز در کنار شهید احمد متوسلیان، احمد کاظمی و ... در عملیات‌های مختلف حاضر شد. او سپس تا فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا پیش رفت و در سال 1385 در حالی‌که حدود 4 ماه از فرماندهی لشکر 3 نیروی مخصوص حمزه سیدالشهدا می‌گذشت، به شهادت رسید.
مهدی نصرتی در نقش شهید قهاری، الناز ملک، ساناز سعیدی و حسام منظور همراه با عبدالرضا نصاری، مهیار شاپوری، بهرام ابراهیمی، محمد اشکان فر از بازیگران اصلی فیلم «پیشمرگ» هستند.

فیلم سینمایی «خدای جنگ» با نگاهی به زندگی پدر موشکی ایران
حسین دارابی امسال در جشنواره چهل و سوم فیلم فجر با فیلم «خدای جنگ» به برشی از زندگی شهید حسن طهرانی مقدم می‌پردازد.
این فیلم، سومین ساخته حسن دارابی پس از دو اثر ملتهب «مصلحت» و «هناس» به شمار می‌آید که احسان ثقفی فیلمنامه «خدای جنگ» را نوشته و سعید سعدی تهیه‌کنندگی آن را برعهده گرفته است.
شهید طهرانی مقدم که در اولین روز‌های تشکیل سپاه پاسداران، به عضویت این نهاد درآمده بود، در دوران جنگ ایران و عراق، نخستین فرمانده توپخانه سپاه و بنیانگذار واحد توپخانه در سپاه بود. پس از آن طهرانی مقدم مسئولیت واحد توپخانه را به حسن شفیع‌زاده واگذار کرد و به یگان موشکی سپاه پاسداران رفت و مسئولیت این یگان را برعهده گرفت. او همچنین در تشکیل و بنیان‌گذاری فرماندهی موشکی سپاه تأثیرگذار بود.
حسن طهرانی مقدم با پایان جنگ، وارد حوزه تحقیقات و توسعه فعالیت‌های موشکی در سپاه پاسداران شد و مسئولیت ریاست سازمان جهاد خودکفایی سپاه را برعهده گرفت. در دوران پس از جنگ ایران و عراق، طهرانی مقدم وظیفه مدیریت بر پروژه ساخت چند موشک را در واحد موشکی سپاه قبل از غلامرضا یزدانی برعهده داشت، بدین خاطر برخی از همکارانش به او لقب پدر موشکی ایران دادند حسن طهرانی مقدم در 21 آبان‌ماه 1390 بر اثر انفجار زاغه مهمات در پادگان مدرس، واقع در شهرستان ملارد، به همراه 16 نفر دیگر از اعضای سپاه پاسداران، به شهادت رسید.
ساعد سهیلی، داریوش کاردان، حسین سلیمانی، پیام احمدی‌نیا و نادر فلاح از بازیگران این فیلم هستند.

فیلم سینمایی «صیاد»؛ برش مهمی از زندگی شهید صیاد شیرازی
حسین تراب‌نژاد که طی یک‌دهه اخیر، کارنامه قابل‌قبولی از خود در زمینه نگارش فیلمنامه به جای گذاشته است، در این فیلم بیوگرافی، به برش مهمی از زندگی شهید صیاد شیرازی پرداخته؛ شخصیت مهم تاریخ معاصر کشورمان که می‌تواند برای مخاطبان بسیاری، جذابیت داشته باشد.
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: مدتی است این سوال رهایم نمی‌کند؛ چرا گلوله‌ها از کنارم می‌گذرند و نادیده‌ام می‌گیرند؟!
علی سرابی نقش شهید صیاد شیرازی و مارال بنی‌آدم نقش همسر او را در این فیلم بازی می‌کنند؛ سرابی پیش از این یکبار برای فیلم «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا در نقش شهید چمران تست گریم شده بود که در نهایت این نقش به فریبرز عرب‌نیا رسید، اما در نهایت برای بازی در نقش شهید صیاد شیرازی انتخاب شد.
مارال بنی‌آدم نیز سال گذشته برای بازی در نقش پروین اعتصامی سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد.
هومن برق‌نورد، نادر سلیمانی، محمدرضا هدایتی، ایوب آقاخانی، خیام وقار کاشانی، حامد شیخی، رز رضوی و… از دیگر بازیگران این فیلم هستند.

فیلم سینمایی «موسی کلیم الله»؛ یک روایت تاریخی
حضور ابراهیم حاتمی‌کیا در جشنواره پیش‌رو، قطعا یکی از نکات برجسته این رویداد است. حاتمی‌کیا که 5 سال پیش با «خروج» در جشنواره حضور داشت برای امسال احتمالا غافلگیری‌های بسیاری دارد. او بالاخره توانست پروژه پرسروصدای «موسی» را پس از حدود 2 دهه به سرانجام برساند و حالا نسخه سینمایی این اثر را روانه جشنواره کرده است.
فیلمی که با فناوری تولید مجازی به سرانجام رسیده و از این پس، تولیدات بیشتری با این فرمول عملیاتی خواهند شد. تعدد وقایع تاریخی بازه‌های مختلف زندگی حضرت موسی در کنار باز گذاشتن دست ابتکارات به مدد هوش مصنوعی، آن هم برای فیلم یک کارگردان خلاق، می‌تواند مهم‌ترین کنجکاوی مخاطب برای تماشای یکی از مهمترین آثار جشنواره امسال باشد.
ناگفته نماند که تولید این فیلم حاشیه‌های بسیاری را به دنبال داشته است، بعد از درگذشت فرج‌الله سلحشور و حضور جمال شورجه به‌عنوان کارگردان این سریال، این کارگردان و سیداحمد میرعلایی به عنوان تهیه‌کننده تلاش کردند برای این سریال سرمایه‌گذار به‌دست بیاورند. این اتفاق 7سال پیش رخ داد؛ اما پروژه «موسی کلیم‌الله (ع)» از جمال شورجه به‌دست حاتمی‌کیا رسید و البته در این میان حواشی‌ای نیز ایجاد شد. به عنوان مثال حاتمی‌کیا تصمیم گرفت فیلمنامه را بار دیگر بازنویسی کند.
سیدمحمود رضوی تهیه‌کنندگی سریال را برعهده گرفت و حدود 3سال پیش‌تولید این سریال تاریخی و پرهزینه طول کشید. در نهایت حاتمی‌کیا تصمیم گرفت با تغییر فیلمنامه، نسخه سینمایی را در 3 مقطع کودکی، میانسالی و پیری حضرت موسی در 3 فیلم سینمایی مجزا بسازد!
فیلم «موسی کلیم الله» به خلاصه داستان چندانی نیاز ندارد؛ این نسخه که در جشنواره فجر به نمایش درمی‌آید روایتگر بخشی از کودکی حضرت موسی (ع) است.
این فیلم/سریال اثری پربازیگر است؛ مریلا زارعی، علیرضا کمالی، بهنام تشکر، بهاره کیان افشار، با حضور فرهاد آئیش؛ همچنین شکیب شجره، مریم سرمدی، طوفان مهردادیان، مسعود رحیم‌پور، کامبیز امینی، بهار نوحیان و بازیگران کودک گندم شیخی و دلسا محمدی از بازیگران این بخش از سریال و فیلم هستند.

در نهایت باید اذعان داشت که فیلم‌های پرتره در جشنواره فیلم فجر به دلیل تأثیرگذاری اجتماعی، بازتاب ارزش‌های ملی و مذهبی و ظرفیت بالای هنری، همواره جایگاه برجسته‌ای داشته‌اند. با وجود چالش‌ها، این آثار نقش مهمی در حفظ و معرفی هویت تاریخی و فرهنگی ایفا می‌کنند و همواره در میان مخاطبان و داوران جایگاه خاصی دارند.
حال باید دید در جشنواره پیش‌رو کدامیک از فیلم‌هایی که در این گزارش به آن پرداختیم جایگاه ویژه‌ای از سوی هیات داوران و البته مخاطبان کسب خواهند کرد.
انتهای پیام/