چگونه کودک کتابخوان تربیت کنیم؟
مقالات
بزرگنمايي:
پیام خراسان - به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، ایام نوروز و تعطیلات آن فرصت خوبی است تا با فراغت بیشتر سعی کنیم فرزندان‌مان را کتابخوان کنیم. خواندن کتاب برای کودکان پیش از دبستان نه‌تنها یک فعالیت سرگرم‌کننده و لذت‌بخش است، بلکه نقش حیاتی در توسعه مهارت‌های زبانی، شناختی و اجتماعی آنها ایفا می‌کند. در دنیای امروز که تکنولوژی به‌سرعت در حال پیشرفت است، اهمیت کتابخوانی به‌عنوان یک ابزار آموزشی و تربیتی بیش از پیش احساس می‌شود.
در این راستا، محمد دهریزی، دبیر علمی «جشنواره ملی طعم کتاب» اعلام کرده است میانگین تعداد دانش‌آموزانی که پیش از ورود به دبستان تجربه ادبی دارند، تنها دو تا پنج نفر از 35 نفر است. این گزارش به بررسی دلایل اهمیت خواندن کتاب برای کودکان در این سنین و تأثیرات مثبت آن بر رشد و یادگیری آنها می‌پردازد.
طلایی‌ترین دوره کتابخوانی کودک
محمد دهریزی گودرزی، شاعر و نویسنده کودک درباره اهمیت خواندن کتاب، شعر و داستان برای کودکان زیر شش سال می‌گوید: «کتابخوانی برای کودکان زیر شش سال در سه رده‌بندی صفر تا دو سال، دو تا چهار سال و چهار تا شش سال تقسیم می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «هرکدام از این رده‌بندی برای کتاب‌خواندن اهمیت علمی و روان‌شناختی خود را دارد. طلایی‌ترین دوره همان صفر تا دوسالگی است و دلیل علمی آن این است که شبکه نورونی مغز کودک تا دوسالگی کامل می‌شود. بنابراین این مهم است که کودک در این دو سال چه نوع واژه‌هایی را می‌شنود.»
این شاعر کودک یادآور می‌شود: «واژه‌هایی که کودک در معرض آنها قرار می‌گیرد یا واژه روزمره، یا کمیاب و یا نادر هستند. اگر کودک در معرض صرفا واژه‌های روزمره و معمولی قرار گیرد، بعدا در فرآیند دانش‌آموزی دچار افت تحصیلی می‌شود.»
دهریزی خاطرنشان می‌کند: «وقتی کودکی واژه‌های نادر و کمیاب را می‌شنود، در شبکه نورونی او ذخیره می‌شود و سواد واقعی کودک را پایه‌گذاری می‌کنند. از دوسالگی تا شش‌سالگی هم مسأله زبان‌آموزی و شکل‌گیری بنیاد زبان مادری مطرح است. اگر در این مدت کتاب خوبی طبق اصولی برای کودک خوانده شود، شاهد رشد ذهنی و زبانی او خواهیم بود.»
کتاب‌های مناسب برای گروه سنی پیش از دبستان
وی در پاسخ به این پرسش که چه نوع کتاب‌هایی برای گروه سنی پیش از دبستان مناسب‌تر است، اظهار می‌کند: «گونه‌های ادبی دوره پیش از دبستان متنوع هستند، اما چند اصل اساسی در کتاب‌خواندن برای این گروه سنی وجود دارد که در این راستا مسأله اول تصویر است.»
این نویسنده کودک با تاکید بر این‌که بچه‌های کم‌سن ابتدا جذب تصاویر کتاب می‌شوند، می‌افزاید: «حتی کتاب‌های تصویری بدون کلام داریم که مادر، پدر یا مربی آنها را پیش‌روی کودک می‌گذارد و همین‌طور که به‌آرامی ورق می‌زند، داستان تصویرها را بیان می‌کند. اگر این کار چندین‌بار تکرار شود دفعات بعد خود کودک ورق می‌زند و داستان را می‌گوید.»
دهریزی عنوان می‌کند: «گونه دیگر پوچانه‌ها هستند. این کتاب‌ها معنای خاصی را در خود ندارند و به‌نوعی معناگریزند، اما به‌دلیل کوتاهی، موسیقی بالا و تکرارپذیری خردسالان را جذب می‌کنند. قصه‌های کوتاه توأم با تکرار که بخشی از داستان یا شعر به‌صورت ترجیع‌بند یا ترکیب‌بند تکرار می‌شوند، خوراک بچه‌های این سن است.»
تاثیر کتاب مناسب بر رشد شناختی و اجتماعی کودک
وی درباره تاثیر کتاب مناسب بر رشد شناختی و اجتماعی کودک توضیح می‌دهد: «در دوره پیش از دبستان مهم‌تر از انتخاب کتاب، شیوه خواندن و اجرای آن است که تاثیرات چشمگیری بر رشد شناختی و اجتماعی کودک دارد.»
این نویسنده کودک و نوجوان با بیان این‌که یکی از عناصر اصلی ادبیات اوان کودکی بلندخوانی است، می‌گوید: «این‌که چه کسی با چه لحن و بیانی کتاب را برای کودک بخواند، خیلی اهمیت دارد. وقتی یک فرد کتاب را بلند و با بیان درست می‌خواند و آن را برای کودک تکرار می‌کند، پدیده کتاب‌خواندن به یک مقوله عاطفی تبدیل می‌شود. به‌همین‌دلیل بین کودک و خواننده کتاب ارتباط عاطفی شکل می‌گیرد و این خودش شروعی برای گرایش به کتاب است.»
ادبیات پیش از دبستان واسطه‌محور است
دهریزی درباره چگونگی نهادینه‌کردن کتابخوانی در گروه سنی پیش از دبستان خاطرنشان می‌کند: «به ادبیات کودک پیش از دبستان ادبیات واسطه‌محور می‌گویند، یعنی کتاب را حتما یک فرد بزرگسال ازجمله پدر، مادر یا مربی باید آن را برای کودک بخواند.بنابراین بیان این فرد و چگونگی خواندن کتاب نسبت مستقیمی با ایجاد علاقه به کتاب‌خواندن دارد.»
وی یادآور می‌شود: «شاید به‌همین‌دلیل می‌گویند که میزان کتاب‌خواندن یک فرد بزرگسال بستگی به سه مورد دارد که این موارد عبارت است از این‌که در دوره کودکی چه کتابی خوانده، چه کسی این کتاب را برایش خوانده و آن را چگونه خوانده است.»
تکنیک‌های کتابخوانی برای کودکان
این نویسنده کودک درباره تکنیک‌های مناسب کتابخوانی برای کودکان اظهار می‌کند: «کتابخوان برای این گروه سنی معمولا همراه واژه اجرا می‌آید، درحالی‌که واژه اجرا همیشه همراه نمایش، سرود و ... است. این نکته ظریف به ما یادآور می‌شود که شاید باید کتاب را با یک‌سری فعالیت‌ها برای کودکان این سن بخوانیم و اجرا کنیم.»
دهریزی ادامه می‌دهد: «فعالیت‌های کتابخوانی برای کودکان پیش از دبستان متنوع هستند اما وجوه مشترکی هم دارند، ازجمله محور تمام این فعالیت‌ها باید بازی باشد؛ یعنی کتابخوانی این گروه سنی درواقع نوعی فعالیت بازیگوشانه است.»
چالش‌های کتابخوانی برای کودکان
وی درباره مهم‌ترین چالش‌های کتابخوانی برای کودکان پیش از دبستان می‌گوید: «یکی از چالش‌ها فرهنگی است. اغلب والدین فکر می‌کنند کتاب‌خواندن برای این گروه سنی معنایی ندارد و باید صبر کنند تا بچه به مدرسه برود و باسواد شود.»
این شاعر کودک می‌گوید: «کاش این آگاهی وجود داشت که به‌تاخیرانداختن کتاب‌خواندن در این سن ممکن است برای همیشه انس با کتاب را در کودک از بین ببرد.»
دهریزی چالش بعدی را مربوط به کتاب‌هایی می‌داند که تولید می‌شوند و در این راستا اظهار می‌کند: «غالب کتاب‌های این گروه سنی، بازاری و زرد هستند و اتفاقا بیشتر همین کتاب‌ها در دسترس خانواده‌ها قرار می‌گیرند.»
وی ادامه می‌دهد:«چالش سوم، مربوط به فقدان آگاهی ازروش کتاب‌خواندن برای این گروه سنی است. اگر مربی‌هاوخانواده‌ها تنها این یک نکته را بدانند که نباید برای بچه‌های کم‌سن کتاب زیادبخوانند،بلکه باید یک کتاب رازیادبخوانند، نتیجه عالی‌تری‌می‌بینند.»
لینک کوتاه:
https://www.payamekhorasan.ir/Fa/News/832906/