پیام خراسان - به گزارش خبرنگار فرهنگی تابناک، برای مدت‌های بسیار چه در تاریخ‌نویسی روسیه و چه تاریخ‌نویسی دیگرکشورها، این‌فرض پذیرفته شده بود که نیروهای سپاه امپراتوری ساسانی در سده‌های سوم تا هفتم میلادی، فقط از راه خشکی تشکیل می‌شدند که سواران، پیاده‌ها و رسته‌های فیل‌سوار بودند. اما ولادیمیر آلکسی پویچ دمیتری‌یف تاریخ‌نگار روس که از پیشگامان تاریخ‌نگاری نظامی در روسیه است، سال 2019 کتابی نوشت که درباره نگاه به جنگ ساسانیان، اصلاحاتی اساسی را شامل می‌شود.
این‌پژوهشگر روس در کتابش نشان داد ایران عصر ساسانی، کنار رسته‌های خشکی‌رو، ناوگان جنگی دریایی هم داشته است. کتاب مورد اشاره «ناوگان جنگی ساسانیان؛ افسانه یا واقعیت؟» نام دارد که ترجمه محسن شجاعی از آن، روزهای پایانی سال 1403 توسط نشر مرکز منتشر شد. دمیتری‌یف می‌گوید در طول 200 سال بررسی تاریخ ایران عهد ساسانی،‌ پژوهشگرانی که به نحوی به مسائل تاریخ نظامی پرداخته‌اند، هیچ توجهی به اخبار موجود در منابع مکتوب نکرده‌اند که شاهد وجود ناوگان جنگی ساسانیان بوده‌اند. تنها از اندکی قبل گاه به گاه در نوشته‌های علمی این‌اندیشه را بیان کرده‌اند که ایرانیان، طبق شواهد و مدارک، نه‌تنها رسته سواره و پیاده و فیل‌سوار داشته‌اند، بلکه کشتی‌های جنگی هم در اختیار داشته‌اند. ایلکا سیوانه کارشناس فنلاندی در یکی از نوشته‌های خود گلایه کرده که تاریخ‌دانان معاصر در پژوهش‌های خود امکانات ناوگان جنگی شاهنشاهی ایران را دست کم گرفته‌اند. 
البته این‌میان نکته‌ای هم وجود دارد که باید به آن توجه کرد. این‌که ساسانیان در طول تاریخ بیش از 400 ساله خود،‌ نتوانستند در دریا به پیروزی چشمگیری برسند و منافع ژئوپلتیک اصلی آن‌ها در راستای برقراری حاکمیت‌شان در سرزمین‌های درون‌قاره‌ای بوده که به‌طور مستقیم از غرب و شمال شرق به ایران متصل بودند. این‌وضعیت ایرانیان را ناگزیر می‌کرد اولویت خود را متوجه تقویت سپاهیانشان در خشکی کنند. با این‌حال آن‌ها نیز مانند هخامنشیان ناوگان دریایی داشته‌اند.
تاریخ‌پژوه روس می‌گوید استفاده ساسانیان از کشتی‌های نظامی به‌هیچ‌وجه به معنای آن نیست که ایران ساسانی یک‌قدرت دریایی به شمار می‌رفته و صحبت او در کتاب، فقط درباره این است که جنگ‌هایی که ایرانیان در زمان ساسانیان داشته‌اند، حضور ناوگان دریایی را هم به خود دیده‌اند. 
کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان؛ افسانه یا واقعیت؟» 2 فصل دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از «ناوگان ساسانی در جنگ» و «کشتی‌های جنگی ساسانیان». فصل اول، 10 بخش را در برمی‌گیرد که به‌ترتیب عبارت‌اند از:
جنگ اردشیر و هفتواد، جنگ شاپور دوم [ذوالاکتاف] با تازیان، نبرد در آمودریا، لشکرکشی به یمن از راه دریا، ناوگان ساسانی در سراندیب، تلاش برای ایجاد ناوگان در دریای سیاه، تصرف جزیره رودس، حمله به کنستانتینوپل از راه دریا، تصرف جزیره قبرس، ناوگان ایران پس از ساسانیان.
تفاوت در ساختار کشتی‌های حوضه مدیترانه و حوضه اقیانوس هند، ویژگی‌های فنی کشتی‌های ایرانی هم 2 بخش اصلی فصل دوم کتاب هستند. پس از این‌فصول هم 2 بخش در قالب پرسش قرار دارند که عبارت‌اند از: «نبرد دریایی میان ایران و بیزانس؟» و «ناوبد؟». 
کتاب پیش‌رو پیوستی هم با عنوان «توصیف لشکرکشی به یمن در سال 575 میلادی در روایت طبری» دارد.

در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
تصرف جزیره رودِس
آخرین اشارات به عملیات ناوگان دریایی جنگی ساسانیان مربوط به مرحله پایانی جنگ‌های ایران و بیزانس در سال‌های 602- 628 م است. ازجمله رویدادنامه سال 724 میخائیل سُریانی و آگاپیوس خبر می‌دهند که در سال 622 ساسانیان رودِس را فتح کردند. (بر پایه متن رویدادنامه سال 724 ایرانیان حتا یک «استراتگنوس» یعنی یک‌سردار بلندمرتبه بیزانسی را به اسارت گرفتند.) همچنین رویدادنامه سال 1234 و تئوفان واعظ از تصرف جزیره‌های پرشمار در دریای مدیترانه به دست ایرانیان می‌گویند که خود مبنای استواری است برای این‌که رودس را تنها قربانی جنگ ایرانیان به شمار نیاوریم. منابع هیچ گونه جزئیات مربوط به این‌رویدادها را ذکر نکرده‌اند. از آنجا که ایرانیان در دریای مدیترانه ناوگان خاص خود را نداشته‌اند، می‌توان به خودی خود به این‌نتیجه رسید که سپاهیان ایران یا با کشتی‌های بیزانسی که پیشتر در یکی از لنگرگاه‌های امپراتوری (مثلا الکساندریا [اسکندریه] یا آنتیوخیا [انطاکیه] آنها را به چنگ آورده بوده‌اند، خود را به این‌جزیره‌ها رسانده‌اند و یا با کشتی‌هایی که در کارگاه‌های کشتی‌سازی مصر یا سوریه برای ایرانیان ساخته شده بوده‌اند. دست کم می‌توان گفت عرب‌ها نیز در مراحل آغازین تصرفات خود در دریای مدیترانه دقیقا همین‌گونه عمل می‌کرده‌اند. کشتی‌های آنان از همان‌کشتی‌های بیزانسی گونه بادبانی – پاروئی بوده‌اند و حتا در منابع با همان اصطلاحات مربوط به کشتی‌های بیزانسی از آنها یاد می‌شد. به همین دلیل گفته تئوفان را در این‌باره که در فنیقیه هنگام تصرف آن به دست ایرانیان «هم سپاهیان و هم ناوگان رومی [تاکید از نویسنده است] به کل نابود شدند»، باید یک بزرگ‌نمایی به شمار آورد که دلیل آن تاکید بر ابعاد صدمات وارد بر بیزانس بوده که در معرض تجاوز ایران قرار گرفته بود. جالب آن است که این‌تاریخ‌نگار ایرانیان را «قوم عمالیق» می‌نامد و بدین‌گونه آشکارا رویدادهای مورد توصیف خود را همگون با مضامین کتاب مقدس نشان می‌دهد که در آن از یورش قوم عمالیق به یهودیان حکایت شده که تحت امر موسی بوده‌اند و کمی پیش از آن از مصر بیرون آمده بودند. تصرف جزیره رودس و شماری دیگر از جزیره‌های دریای مدیترانه به دست ایرانیان که تقریبا همزمان با این‌رویدادها رخ داده بود، نشانگر آن است که در واقع ناوگان بیزانس به احتمال بسیار نابود نشده بوده است، بلکه آن را ایرانیان برای جابه‌جایی سپاهیان خود به کار گرفته بودند.
کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان؛ افسانه یا واقعیت» با 128 صفحه مصور، شمارگان هزار نسخه و قیمت 160 هزار تومان منتشر شده است.