بزرگنمايي:

پیام خراسان - زهره بزرگمهری که از چهره‌های ماندگار حوزه مرمت است، از وضعیت دو کاروانسرای ارزشمند تاریخی در سبزوار گله‌مند است. او می‌گوید: کارونسرای سرسنگ کلیدر تبدیل به زباله‌دانی شده و سقف‌ها و دیوارهایش فروریخته و کاروانسرای جهانی زعفرانیه هم همین وضعیت را دارد و بخشی از آن ریزش کرده است.
اگر کاروانسرای سرسنگ کلیدر را نمی‌شناسید، قطعا رمان کلیدر محموددولت آبادی را می‌شناسید، کلیدر همان روستایی که از پستوی تاریخ یک منطقه سردرآورد و نظاره‌گر ستم رفته بر مردم رعیت شد.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
و خون تازه‌ای بر ادبیات داستانی معاصر ایران تزریق کرد.
روستا کلیدر؛ کاروانسرایی دارد که نمونه معماری آن در جهان بی‌نظیر است. این کاروانسرا که جزو 5 کاروانسرای بزرگ ایران است به‌دلیل برخورداری از معماری هشت ضلعی، باوجود ثبت ملی، از جمله بناهای منحصربه‌فرد محسوب می‌شود اما از وضعیت اسفباری برخوردار است. اگرچه در میان کاروانسراهای ثبت شده، کاروانسرای زعفرانیه که جزو 54 کاروانسرای ایران به‌شمار می‌رود و در یونسکو به ثبت رسیده، بازهم شرایط نابسامانی دارد.
زهره بزرگمهری (مرمتگر پیشکسوت) از وضعیت کاروانسرای سرسنگ‌ کلیدر و کاروانسرای زعفرانیه گله‌مند است. او به ایلنا گفت: یک زمانی صحبت از مرمت غیراصولی می‌شود اما یک زمان موضوع ویرانی بنای تاریخی است. هنوز وضعیت شهرهایی مثل شیراز خوب است، خراسان به مراتب وضعیت بدتری دارد.
بزرگمهری افزود: در سفر به سبزوار وقتی با مهمترین بناهای تاریخی سبزوار یعنی دو کاروانسرای سرسنگ کلیدر و زعفرانیه مواجه شدم، زار زدم و گریستم. کارونسرای سرسنگ کلیدر هشت ضلعی است و نمونه‌ای از این نوع معماری جایی نداریم اما این معماری منحصربه فرد امروز تبدیل به زباله‌دانی شده و سقف‌ها و دیوارهایش فروریخته است.
آنطور که این پیشکسوت مرمت در ایران می‌گوید؛ در کاروانسرای سرسنگ کلیدر به‌دلیل نداشتن حریم، مردم از دیوار آن به‌صورت مشترک استفاده کرده‌اند و دیوار به دیوارش ساختمان‌سازی کرده‌اند. آنها زباله‌های خود را در این بنا می‌ریزند بعد به خانه‌های خود می‌روند.
او گفت: وقتی این کاروانسرا را مشاهده کردم فقط اشک ریختم نفهمیدم آن سفر چه شد همان لحظه به رئیس اداره میراث‌فرهنگی استان خراسان رضوی نامه نوشتم و همینطور به معاون میراث‌فرهنگی این اداره کل و دو ماه از این نامه‌نگاری‌ها می‌گذرد و آن‌ها هنوز پاسخ مرا نداده‌اند. این درحالی است که پس از بی‌پاسخ ماندن نامه‌هایم به اداره کل میراث خراسان رضوی به چندین قسمت وزارتخانه از جمله رئیس دفتر وزیر نامه‌نگاری کرده‌ام که آنها هم بی‌پاسخ مانده است.
بزرگمهری تاکید کرد: در اینجا دیگر موضوع مرمت‌های غیراصولی نیست بلکه تماشای ویرانی است. ای کاش مدیران میراث فرهنگی دو آجر می‌گذاشتند حتی اگر به اشتباه، اما حداقل از ریزش جلوگیری می‌کرد. متاسفانه وضعیت بناهای تاریخی سبزوار اصلا مناسب نیست کاروانسرای جهانی زعفرانیه هم از همین وضعیت برخوردار است. یک بخش از این کاروانسرا ریزش پیدا کرده است و مدیران اداره کل میراث‌فرهنگی خراسان کوچکترین واکنشی نشان نمی‌دهند.
او گفت: پیشتر یک بخش از کاروانسرای زعفرانیه مرمت شده بود که بازهم به درست و غلط آن کاری ندارم اما بخش دیگری از این کاروانسرا در حال ریزش است و متاسفانه مسئولان؛ آن بخش مرمت شده را به‌عنوان سند افتخار نگه‌داشته‌اند و کوچکترین اقدامی برای احیای این بنای منحصربه‌فرد تاریخی انجام نمی‌دهند، این درحالی است که هر دو بنای تاریخی کاروانسرای سنگ کلیدر و زعفرانه در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.
کاروانسرای زعفرانیه مربوط به دوره صفوی - دوره قاجار است و در شهرستان سبزوار، دهستان رباط، روستای زعفرانیه واقع شده و این اثر در تاریخ 17 آذر 1364 با شماره‌ی ثبت 1696 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
در 26 شهریور 1402 در جریان چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در ریاض، کاروانسرای زعفرانیه به‌همراه 53 کاروانسرای تاریخی دیگر (جمعاً 54 کاروانسرا در 24 استان ایران) تحت عنوان کاروانسراهای ایرانی در فهرست میراث جهانی قرار گرفتند. این مجموعه جهانی به عنوان بیستمین و هفتمین اثر جهانی کشور ایران شناخته می‌شود.
منبع: ایلنا