بزرگنمايي:
پیام خراسان - علامتی با بیان اینکه امسال هزار عنوان کتاب در کانون پرورش فکری منتشر شده است، در گفت‌وگو با تسنیم از برنامه‌هایش برای تغییر در روند چاپ و نشر این مرکز گفت. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کانون پرورش فکری ریشه‌دارترین نهاد برای کودکان و نوجوانان ایرانی است. این مرکز در ادواری توانست با فعالیت اثربخش و مستمر در حوزه‌های مختلف هنری و همچنین، تربیت و معرفی استعدادهای جدید اعتماد خانواده‌ها را به خود جلب کند و از سوی دیگر، مرکزی قابل اعتنا برای کسانی باشد که دل در گروِ کودکان و فرهنگ ایرانی دارند.
با وجود همه این‌ها، به زعم کارشناسان، کانون در چند دهه گذشته اثربخشی و مرکزیت خود را چنان که باید از دست داده است. رفت‌وآمدهای پیاپی مدیران، انتخاب‌های سیاست‌زده و حذف تدریجی فعالین فرهنگی کودک و نوجوان از دایره تصمیم‌گیران کانون در دو دهه اخیر سبب شده این مرکز بسیاری از سرمایه‌ها و مزیت‌های خود را از دست دهد که از این جمله می‌توان به کوچ اجباری برخی از نویسندگان، تصویرگران، فیلم‌سازان و ... اشاره کرد. در کنار این، حضور و فعالیت بخش خصوصی در حوزه کودک و نوجوان نیز سبب شده که دیگر کانون، انتخاب اول و آخر مخاطبان خود نباشد.
انتقاد از شیوه عملکرد کانون طی سال‌های اخیر، نکته جدیدی نیست. در این مدت بارها این مسئله از سوی نویسندگان، تصویرگران و فعالان هنری عرصه هنر کودک و نوجوان مطرح شده است. فاصله گرفتن کانون از دوران درخشان خود و از دست دادن پیش‌قراولی و پیشگامی در حوزه‌های متعدد مرتبط با کودک و نوجوان، ترجیع‌بند و وجه اشتراک همه انتقاداتی است که طی سال‌های گذشته مطرح شده است.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در دهه‌های متعدد با انتشار آثار متنوع و خلاق، راه‌اندازی طرح‌های گوناگون و توجه به نیازهای کودک و نوجوان توانسته بود به عنوان یک نهاد مرکزی و اصلی در این حوزه شناخته شود، در این سال‌ها همانند بسیاری دیگر از نهادهای فرهنگی، دچار رکود شده و آنچه از نمای بیرونی آن به چشم می‌خورد، روزمرگی است.
حامد علامتی، مدیرعامل کانون، در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم از تلاشش برای خروج از این شرایط گفت. بخش نخست مصاحبه او را که به فعالیت‌های کانون در حوزه نشر اختصاص دارد، به این قرار است:
*تسنیم: آقای علامتی، عملکرد کانون حداقل در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که نقطه قوت کانون در این مدت در حوزه نشر، تنها طرح رمان نوجوان بوده است که در زمان مدیریت آقای چینی‌فروشان اجرا شد. به نظر می‌رسد کانون به غیر از این طرح، جریان‌سازی خاصی در حوزه کودک و نوجوان نداشته است. کارهای خوبی در این مدت منتشر شده، اما هر کدام به تعبیر یکی از نویسندگان، جزیره‌های جدا از هم بوده‌اند. برای خروج کانون از این شرایط چه برنامه‌ای دارید؟
اتفاقاً مدعی هستیم که تأثیرگذاری داریم؛ آمارها این را نشان می‌دهد. برای اینکه تأثیرگذاری داشته باشیم، باید محصولات کانون را از کانون جدا می‌کردیم. در سه سال گذشته کتاب‌های کانون تنها در مراکز، فروشگاه‌ها یا پلتفرم‌های کانون عرضه می‌شد. الآن بیش از یک سال است که کتاب‌های کانون در سکوهای غیر از کانون دیده و عرضه می‌شود؛ به طوری که میزان فروش کتاب کانون در دیجی کالا بیشتر از فروشگاه‌های کانون است.
80 درصد کتاب‌های کانون تجدید چاپ است
آمار فروش کتاب ما در هفت ماهه اول سال جاری، 18 میلیارد تومان است. امسال هزار عنوان توسط کانون منتشر شد که از این میزان حدود 80 درصد تجدید چاپ بودند. اهل فن می‌دانند که در حوزه نشر، تجدید چاپ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کدام مجموعه‌ای اینطور در حوزه کتاب فعالیت می‌کند؟ سال آینده 100 میلیارد تومان برای حوزه تولید و چاپ کتاب در نظر گرفته‌ایم.
کانون پرورش فکری هر 8 ساعت یک کتاب منتشر می‌کند+فیلم
کانون، بزرگترین ناشر مصرف‌کننده کاغذ ایرانی
از سوی دیگر، طبق آمار خانه کتاب ایران، بزرگترین مصرف‌کننده کاغذ ایرانی هستیم. حدود 30 تُن در کانون زبان و 30 تن هم در چاپ کتاب ایران استفاده کردیم و کانون رتبه یک در کشور در حوزه مصرف کاغذ ایرانی در کشور را داشته است. برخی منتقد استفاده از کاغذ ایرانی در چاپ کتاب کودک هستند، اما چاپ کتاب اگر شش یا هشت رنگ باشد، سخت است. اما ما برای کتاب‌های دو رنگ حتی چهار رنگ کودک و تمام کتاب‌های نوجوان ازکاغذ ایرانی استفاده کردیم.
در حوزه چاپ و نشر باید بگویم حتماً با آن نقطه مطلوب فاصله داریم، اما نسبت به دو سال گذشته رشد قابل توجهی هم داشته‌ایم.
*تسنیم: منظورتان از رشد چیست؟ رشد براساس فروش؟
رشد بر اساس اینکه کتاب در سبد خانواده‌ها قرار بگیرد. قیمت کتاب‌های ما تقریباً کمتر از کتاب‌های دیگران است، ما دولتی هستیم و به دنبال سود نیستیم.
به عنوان نمونه، کتاب «باغ کیانوش» از سال 88 تا پایان شهریورماه سال جاری به چاپ ششم رسیده بود، اما در حال حاضر به چاپ سی و دو رسیده است. نه از آن چاپ‌هایی که 200 و 300 نسخه می‌زنند و می‌گویند هزار نسخه، ما زیر سه هزار نسخه چاپ نداریم. کتاب چطور به دست مخاطب رسیده است؟ این تقاضا هست که ما عرضه می‌کنیم.
اتفاقات جدید برای «زیبا صدایم کن »
این نشان می‌دهد که کتاب می‌تواند جای خود را پیدا کند، البته این امر نیازمند ملزوماتی است. خودِ کتاب مهم است، تبلیغاتش مهم است... . برای کتاب «باغ کیانوش» یکی از اتفاقات خوبی که رخ داد، فیلم این اثر بود که در این مدت تولید و اکران شد.
*تسنیم: البته در میزان فروش این اثر، تبلیغی که صورت گرفت هم بی‌تأثیر نبوده است. تبلیغ خوبی روی این اثر صورت گرفت.
بله. در استان‌ها هم با حضور نویسنده جلساتی همزمان برگزار شد. البته قرار است برای کتاب «زیبا صدایم کن» نیز این اتفاق رخ دهد؛ چون فیلمی براساس این اثر نیز تولید و در جشنواره فیلم فجر اکران شد.
*تسنیم: آقای علامتی این موضوعی که شما فرمودید، مربوط به فروش و دسترسی و توزیع کتاب است. بخشی از جریان نشر وابسته به پدیدآورندگان است. به نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته نویسندگانی علی‌رغم علاقه‌ای که به کانون دارند، مجبور به مهاجرت اجباری شده‌اند. برای جذب مجدد این طیف از نویسندگان که اتفاقاً از نویسندگان سرشناس هم هستند، برنامه خاصی دارید؟
خب بخشی از این موضوع به این بازمی‌گردد که قبلاً فقط کانون بود، اما الآن مراکز متعددی در این زمینه فعال هستند.
*تسنیم: بله، مراکز متعددند، اما هیچ کدام از مقبولیت و پشتوانه کانون برخوردار نیستند.
ما اصولی داریم که نمی‌خواهیم از آن عبور کنیم. این در حالی است که بقیه مراکز نشر به راحتی از آن عبور می‌کنند.
*تسنیم: منظورتان چه اصولی است؟ کار و دغدغه نویسندگان کودک و نوجوان مشخص است.
خیر، اینطور نیست. ما نگاه تربیتی به موضوع داریم. در بعضی مطالب که برای بچه‌ها بدآموزی دارد، وارد نمی‌شویم. ما در کتاب و فیلم اصولی داریم که از آن عبور نمی‌کنیم. از سوی دیگر، ما باید روی اسم، شکل کتاب، تصویرگری آن و ... کار کنیم. در حوزه تصویرگری داریم تحولاتی ایجاد می‌کنیم. اینکه ما جاهایی جذابیت لازم را نداشتیم، حرف درستی است و باید روی آن کار کنیم. کتاب امسال کانون را با سال گذشته و سال گذشته را با دو سال قبل مقایسه کنید. خیلی تغییر کرده است.
از اصول خود در چاپ کتاب عبور نمی‌کنیم
در حوزه نشر ما سه سیاست نوجوان‌محوری، مخاطب‌محوری و مرکز محوری را دنبال می‌کنیم. نوجوان‌محوری به این معنا نیست که ما کودک را رها کرده‌ایم. اقتضائات کشور ایجاب می‌کند که به سمت کتاب نوجوان حرکت کنیم. در حال حاضر از نویسندگان درجه یک دعوت کرده‌ایم که آثاری بنویسند. البته کتابی که به ما تحویل می‌دهند، حداقل شش ماه طول می‌کشد تا چاپ شود. چون باید مراحل خود را طی کند. گاه نیز طی این مراحل دو سال طول می‌کشد، چون متقاضی زیاد است.
همچنین، مخاطب‌محوری به این معناست که همه دسترسی به این آثار داشته باشند؛ ولو اینکه مخاطب عضو کانون نباشد. مثلاً نوجوان به سینما رفته است، کتاب کانون را هم در آنجا می‌خرد، ما او را مخاطب خود می‌دانیم.
تذکر شما درست است، ما داریم به این سمت حرکت می‌کنیم که با هم‌افزایی فعالیت‌های کانون را به لحاظ جذابیت، شکل و محتوا توسعه دهیم. ما در این مراحل حتی به اسم کتاب نیز توجه می‌کنیم، ممکن است کتاب در این بخش عنوان خوبی را انتخاب نکرده باشد. ما روی این مسائل نیز فکر می‌کنیم.
*تسنیم: به مراحل چاپ اثر اشاره کردید، جمعی از نویسندگان نیز به روند انتشار کتاب انتقاداتی داشتند. برای این بخش از نویسندگان، حضور و فعالیت شورای عالی کتاب در کانون محل بحث است؛ به ویژه اینکه سیستم نشر کشور خود سیستم نظارتی و ممیزی دارد و پس از بررسی در ارشاد، مجوز انتشار می‌گیرد. ضمن اینکه کتاب پیش از تحویل در شورای عالی کتاب، در کمیته‌های خود کانون نیز بررسی می‌شود.
مسئولیت کتابی که از سوی کانون منتشر می‌شود، با من است. از کجا بدانم این کتاب خوب است؟ خانواده وقتی آرم کانون را می‌بیند به آن اطمینان می‌کند. چاره‌ای نداریم جز اینکه جمعی را انتخاب کنیم تا براساس آرای آنها چاپ کتاب تأیید شود. کتابی که در شورا پسندیده نمی‌شود، به معنای نابود کردن آن نیست، به این معناست که این کتاب صلاحیت چاپ در کانون را ندارد و در جای دیگر می‌تواند منتشر شود.
این کتاب کجا باید تشخیص داده شود که برای خانواده و کودک و نوجوان مناسب است؟ بالاخره یک جمعی که اهل فن هستند و مسائل را می‌دانند، باید نظر دهند. در این جمع هم افراد بزرگی هستند، آقای رحماندوست، سنگری، ارکانی و... حضور دارند که هرکدام در حوزه شعر کودک و نوجوان، ادبیات دینی و آیینی و ادبیات کودک و نوجوان صاحب‌نظر و شناخته شده هستند. دو معاون تولید و فرهنگی نیز به منظور بررسی کیفی آثار و ذائقه‌سنجی مخاطب حضور دارند. آرای این اعضا نیز معمولاً به هم نزدیک است. این را هم بگویم که شما هر کاری کنید، انتقاد می‌کنند.
*تسنیم: افزوده شدن این مرحله، روند انتشار کتاب را طولانی نمی‌کند؟
خیر.
*تسنیم: اما انتقاد نویسندگان به همین موضوع است.
بعضی از نویسندگان از اینکه کتابشان تأیید نمی‌شود، شاکی هستند. روند طولانی انتشار کتاب مربوط به بخش بررسی در شورای عالی کتاب نیست، قرار گرفتن آن در دیگر بخش‌ها از جمله مراحل چاپ، ویرایش و تصویرگری این روند را طولانی می‌کند. نویسنده وقتی کتاب را تحویل به کانون می‌دهد، ابتدا این اثر در کمیته‌های محتوایی بررسی می‌شود. بررسی در این مرحله خود به شش ماه زمان نیاز دارد. بعد از آن، کتاب به شورای عالی کتاب سپرده می‌شود که جلسات آن هر دو هفته یکبار برگزار می‌شود. بعد از تأیید در این بخش، به ویراستار و سپس به تصویرگر سپرده می‌شود. بعد از اتمام این مراحل، به واحد چاپ سپرده می‌شود. در این مرحله خودش شش ماه، یک سال و... طول می‌کشد تا کتاب منتشر شود.
کاهش زمان انتشار کتاب در کانون به 6 ماه
قبل از ورود من به کانون، چاپ کتاب حتی تا 10 سال هم طول می‌کشید؛ مثل کتاب «پیامبر مهربانی‌ها»، نوشته آقای مصطفی خرامان. نویسنده در جلسه رونمایی از کتاب گفت من اصلاً نمی‌دانم که در کتاب چه نوشته‌ام، یادم رفته است. گفتم چرا؟ گفت من این کتاب را 10 سال پیش نوشته‌ام. الآن این فرایند را به چهار سال و از امسال به 14 ماه رسانده‌ایم؛ البته افق ما شش ماه است.
*تسنیم: ما در بعضی از حوزه‌ها مانند نوجوان، نیازمند روزآمدی هستیم. به نظر می‌رسد که 14 ماه زمان زیادی برای چاپ یک اثر در این حوزه‌ها باشد و ممکن است اثرگذاری لازم را بعد از گذشت این مدت نداشته باشد.
بضاعت ما این است. افق ما این است که به شش ماه برسد. انتقاد اهالی نویسنده هم درست است و هم نه، درست از این نظر که نویسنده کتاب را تحویل داده و انتظار دارد کتاب چاپ شود. نادرست از این نظر که شرایط ما اینچنین است.
انتهای پیام/