پیام خراسان - جنگل‌های بلوط بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و طبیعت زیبای استان کردستان به شمار می‌رود که نقش حیاتی در اکوسیستم منطقه ایفا می‌کند و پیوند عمیقی با زندگی و فرهنگ مردم محلی دارد، با این حال این میراث طبیعی ارزشمند با چالش‌ها و تهدیداتی روبه‌رو و نیازمند توجه ویژه و اقدامات حفاظتی است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از کردستان، جنگل‌های بلوط با قدمتی دیرین، رگ‌های حیات‌بخش استان کردستان محسوب می‌شوند، قصه‌های هزاران ساله را در تار و پود برگ‌هایشان زمزمه می‌کنند و همچون پیران خردمندی، شاهد سرد و گرم روزگار این دیار بوده‌اند.
سایه‌سار این بلوط‌های کهنسال، مامنی برای رهگذران خسته بوده و آوای باد در لابه‌لای شاخه‌هایشان، سمفونی آرامش‌بخش زندگی است.
این جنگل‌های انبوه، ریه‌های سبز کردستان هستند که هوای پاک را به مردمان این سرزمین هدیه می‌دهند و با ریشه‌های تنومند خود، همچون دستان قدرتمندی، خاک را در آغوش گرفته و از فرسایش آن جلوگیری می‌کنند.
این پهنه‌های سرسبز، گهواره تنوع زیستی بی‌نظیری هستند، خانه‌ای امن برای پرندگان خوش‌الحان، ماوای گونه‌های متنوع جانوری و رویشگاه گیاهان دارویی کمیاب که هر کدام گنجینه‌ای ارزشمند برای این خطه محسوب می‌شوند، اما افسوس که این شکوه و زیبایی، امروز زخمی و رنجور است. تبر بی‌رحم طمع‌کاران، شعله‌های سرکش آتش بی‌احتیاطی و دستان خشک و بی‌رحم خشکسالی، پیکر این میراث سبز را نشانه گرفته‌اند.
قاچاقچیان چوب، با تبرهای تیز خود، نه فقط درختان را که قلب سبز کردستان را هدف قرار داده‌اند و سود اندکشان، به بهای نابودی این میراث عظیم تمام می‌شود. آتش‌سوزی‌های بی‌مهابا نیز هر ساله، همچون خنجری سوزان، بر پیکر این جنگل‌ها فرود می‌آید و سیاهی و خاکستر را جایگزین سبزی و زندگی می‌کند. در این میان، خشکسالی‌های پی‌درپی نیز همچون زهری آرام، جان درختان را می‌گیرد و آن‌ها را در برابر آفات و بیماری‌ها بی‌دفاع می‌سازد.

ضعف زادآوری و پیری جنگل‌های بلوط، زنگ خطری برای آینده نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی در گفت‌وگو با ایمنا با اشاره به وضعیت نامطلوب زادآوری در جنگل‌های بلوط، این مسئله را زنگ خطری جدی برای آینده این میراث طبیعی می‌داند.
به گفته وی، جنگل‌های بلوط کردستان در حال حاضر از نظر زادآوری، به‌ویژه زادآوری دانه‌زاد، بسیار ضعیف شده و به عبارتی، به سن پیری رسیده‌اند که این ضعف ساختاری، درختان را در برابر انواع آفات و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر کرده و پایداری اکوسیستم جنگل را به خطر می‌اندازد.
شعبانیان، تنها راه علاج این مشکل را در اصلاح ساختاری جنگل‌ها و ایجاد شرایط مناسب برای زادآوری طبیعی می‌داند، در کنار آن ساماندهی وابستگی معیشتی مردم نیز باید به گونه‌ای باشد که به احیای این جنگل‌ها کمک کند.
بیشترین جنگل بلوط کردستان، در مریوان واقع شده است بهزاد شریفی‌پور، مدیرکل منابع طبیعی کردستان نیز به ایمنا می‌گوید: وسعت بیش از 373 هزار هکتاری جنگل‌های استان کردستان، 2.63 درصد از کل جنگل‌های کشور را شامل می‌شود.
وی شهرستان مریوان را دارنده بیشترین وسعت جنگل‌های استان معرفی کرده و خاطرنشان می‌کند که حدود 85 درصد از این جنگل‌ها را درختان بلوط تشکیل می‌دهد.
تنوع گونه‌های بلوط در کردستان نیز قابل توجه است؛ وجود سه گونه بلوط ایرانی (برودار)، مازودار و وی‌ول، این استان را به دارنده بیشترین تنوع گونه‌های بلوط در بین استان‌های زاگرس‌نشین تبدیل کرده است.

چالش‌های پیش روی بلوطستان‌های کردستان با وجود این غنای طبیعی، جنگل‌های بلوط کردستان نیز با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم کرده که بقای آن را مورد تهدید قرار داده است؛ از جمله آن می‌توان به بهره‌برداری غیراصولی از جنگل‌ها و قاچاق چوب اشاره کرد که همچنان به عنوان یک تهدید جدی در برخی مناطق استان مطرح است.
قطع بی‌رویه درختان بلوط برای تأمین سوخت و تجارت غیرقانونی، زخم‌های عمیقی بر پیکر این جنگل‌ها وارد کرده و ساختار و سلامت آن‌ها را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علاوه بر این، وقوع آتش‌سوزی‌های مکرر در فصول گرم سال، چه به دلیل عوامل انسانی و چه طبیعی، یکی دیگر از عوامل اصلی تخریب جنگل‌های بلوط کردستان است. این آتش‌سوزی‌ها، نه تنها درختان و پوشش گیاهی را نابود می‌کنند، بلکه خاک را نیز فقیر کرده و زمینه را برای فرسایش فراهم می‌آورند.
تغییرات اقلیمی و کاهش میزان بارندگی نیز به عنوان یک تهدید جدی برای جنگل‌های بلوط کردستان مطرح است. استان کردستان از این پدیده جهانی مستثنی نبوده و کاهش بارندگی‌ها، تنش آبی را در درختان بلوط افزایش داده و آن‌ها را در برابر آفات و بیماری‌ها ضعیف‌تر می‌سازد.
همانند سایر مناطق زاگرس، جنگل‌های بلوط کردستان نیز در معرض خطر شیوع آفات و بیماری‌ها، به‌ویژه پدیده خشکیدگی بلوط، قرار دارند. این عوامل مخرب می‌توانند به سرعت سلامت درختان را به خطر انداخته و منجر به مرگ و میر گسترده آن‌ها شود،

ضرورت اقدامات ویژه برای حفاظت از بلوط‌های کردستان حفاظت و احیای جنگل‌های بلوط کردستان، یک وظیفه همگانی و نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ است. تقویت برنامه‌های حفاظتی و مبارزه قاطع با قاچاق چوب، از اولویت‌های اصلی در این راستا محسوب می‌شود. تشدید نظارت‌ها و اجرای قوانین سختگیرانه‌تر برای جلوگیری از بهره‌برداری غیراصولی از این منابع ارزشمند ضروری است و افزایش آگاهی عمومی در مورد پیامدهای مخرب این اقدامات نیز نقش بسزایی در موفقیت این تلاش‌ها خواهد داشت.
پیشگیری و مدیریت مؤثر آتش‌سوزی‌ها نیز از اهمیت حیاتی برخوردار است. تقویت سیستم‌های پیشگیری و اطفای حریق، آموزش جوامع محلی در مورد خطرات آتش‌سوزی و ایجاد آمادگی لازم برای مقابله با آن، می‌تواند از بروز خسارات جبران‌ناپذیر جلوگیری کند.
اجرای طرح‌های احیای جنگل و توسعه جنگل‌کاری با کاشت نهال‌های بومی بلوط در مناطق تخریب‌شده و استفاده از گونه‌های مقاوم به شرایط اقلیمی منطقه نیز گامی مؤثر در جهت احیای تدریجی این جنگل‌ها خواهد بود. مشارکت جوامع محلی در فرآیند مدیریت و حفاظت از جنگل‌ها، از طریق ارائه آموزش‌های لازم و ایجاد منافع اقتصادی پایدار مبتنی بر حفظ جنگل، می‌تواند به کاهش فشار بر این منابع ارزشمند و افزایش حس مسئولیت‌پذیری آن‌ها منجر شود.
جنگل‌های بلوط کردستان، نه فقط یک ثروت طبیعی، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و فرهنگ این استان هستند. حفظ و احیای این میراث ارزشمند، وظیفه‌ای است که بر دوش یکایک ما سنگینی می‌کند. با اتخاذ رویکردی مسئولانه، همکاری همه‌جانبه و اجرای برنامه‌های مؤثر، می‌توان این گنجینه گرانبها را برای نسل‌های آینده کردستان حفظ کرد و از نقش حیاتی آن در پایداری محیط زیست و توسعه پایدار منطقه بهره‌مند شد.
پاسداشت این جنگل‌ها، پاسداشت هویت، فرهنگ و زندگی ما است. بیایید این امانت گرانبها را به نسل‌های آینده، سرسبز و استوار تحویل دهیم.
یادداشت از ویدا باغبانی، خبرنگار ایمنا
کد خبر 859009