بزرگنمايي:

پیام خراسان - شهریور سال 1401 طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت به دستور رئیس جمهور شهید کلید خورد و اسفند همان سال مقام معظم رهبری پس از کاشت سه درخت فرمودند که اگرهر ایرانی سه نهال بکارد، برنامه دولت برای کاشت یک میلیارد نهال، از سال 1402 و در طول چهار سال محقق خواهد شد. با فراهم کردن مقدمات کار طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت از 11 آذر سال گذشته در کشور آغاز شد.
به گفته نقی شعبانیان، معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور طرح کاشت نهال در چهار بخش انجام می‌شود. یک بخش در زمینه احیا و غنی‌سازی جنگل‌هایی است که تاکنون تخریب شده‌اند و نیاز به احیا دارند. در چنین شرایطی تنها مقداری آب برای استقرار نیاز است و چون نواحی جنگلی است برای نگهداشت به آب زیادی نیاز نیست.
معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ادامه می‌دهد: در حوزه زراعت چوب نیز مقدار زیادی آب‌های نامتعارف و پساب وجود دارد که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم چون بخش خصوصی فعالیت زراعت چوب را انجام می‌دهد و منافع خود را در آن می‌داند بنابراین ما نگران نگهداشت نیستیم چراکه در اراضی مستثنیات به خوبی از آن‌ها مراقبت می‌کنند.
او تاکید می‌کند: بخش سوم این طرح نیز افزایش سرانه فضای سبز در اطراف، حاشیه و درون شهرها است. ما در زمینه جنگلداری یا جنگلکاری در شهرها وظیفه داریم چراکه با وجود آلودگی‌هایی که در شهرها تولید می‌شود، توسعه سرانه فضای سبز بسیار مهم است. بر اساس آمارهای موجود، میانگین سرانه فضای سبز حدود شش مترمکعب است درصورتی که میانگین بین‌المللی بیش از 20 متر مکعب است.
شعبانیان درباره محل تامین آب مورد نیاز برای توسعه سرانه فضای سبز و نهال‌کاری می‌گوید: با انتخاب گونه‌های مناسب و اصلاح روش‌های آبیاری، سرانه فضای سبز از میزان فعلی در بسیاری از شهرها حداقل به دو برابر می‌رسد. در صورتی که گونه‌ها درست انتخاب و آبیاری مناسبی انجام شود، در آینده که بزرگتر شوند نیاز آبی کمتری خواهند داشت و می‌توانیم آن‌ها را به خوبی مدیریت کنیم.
بر اساس اعلام سازمان منابع طبیعی، بخش خصوصی با هدایت و راهبری استانداری‌ها در این زمینه مشارکت کرده و بیشتر نهال‌های تولید شده در این بخش کاشته شده است. بیشتر آن‌ها جنگلی هستند و در این عرصه‌ها کاشته شده‌اند علاوه بر آن اقداماتی برای استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد انجام شده است.
یکی از موضوعات مهم پس از کاشت نهال، نگهداری از آن است. حسن وحید سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در این زمینه تاکید می‌کند: کاشت نهال در عرصه یک بخش از فعالیت‌های جنگلکاری است و اصل کار مراقبت و نگهداری نهال‌های کاشته شده است. همانگونه که ادارات کل منابع طبیعی در استان‌ها برای کاشت درخت پویش راه‌اندازی می‌کنند، ضروری است برای آبیاری و مراقبت از این نهال‌ها نیز از سوی مجامع مختلف پویش راه‌اندازی شود.
با وجود پیش‌بینی‌های انجام شده، طرح کاشت یک میلیارد درخت در زمینه تخصیص بودجه با چالش‌هایی مواجه بوده است، به‌گونه‌ای که هاشم موسوی نژاد، رئیس مرکز جنگل‌های خارج از شمال سازمان منابع طبیعی چندین بار به مشکلات موجود در این زمینه اشاره کرده است.
وحید نیز به تازگی به وجود چالش‌هایی در مسیر اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت اذعان کرده و گفته است: این طرح با وجود زحماتی که کشیده شده در فرآیند کار با مشکلات و چالش‌هایی مواجه است که نیازمند آسیب‌شناسی است.
او از کارشناسان فنی و نمایندگان تشکل‌های مردم‌نهاد در استان‌ها خواسته که نقاط ضعف و قوت این طرح را شناسایی کردند تا سمت و سوی این طرح به سمت اصلاح پیش رود.
احمد رحمانی، عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور درباره اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت اظهار می‌کند: از ابتدای اجرای طرح کاشت یک میلیارد درخت پرسش‌های زیادی درباره نحوه اجرای آن مطرح بود. یک سری اصول برای کاشت یک میلیارد نهال و به‌طور کلی جنگلکاری باید رعایت شود.
او اضافه می‌کند: مهم‌ترین چالشی که در حال حاضر با آن روبرو هستیم، مساله «آب» است بنابراین نخستین موضوعی که برای درختکاری مطرح است، نحوه تامین آب برای درختان است. مساله دوم حفاظت از درختان است یعنی فقط کاشت درخت مطرح نیست، بلکه حفاظت از نهال‌ها تا تبدیل شدن آن به درخت خیلی مهم است. 
این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با بیان اینکه همه کشورها باید در راستای توسعه جنگلکاری عمل کنند، می‌گوید: این یک سیاست جهانی است ولی الزامات آن باید رعایت شود یعنی ابتدا حفظ جنگل‌های موجود و در مرحله بعد توسعه جنگل‌ها بر اساس اصول درست و کارشناسی شده در دستور کار قرار گیرد اما متاسفانه این گونه در کشور عمل نشده است.
رحمانی ادامه می‌دهد: فضای سبز زیادی در کشورمان داریم که در حال از بین رفتن هستند. به عنوان نمونه درختان 50 ساله اطراف دریاچه چیتگر به علت آبیاری نشدن در حال خشک شدن هستند. پس چطور می‌خواهیم نهالی بکاریم و 50 سال از آن مراقبت کنیم تا تبدیل به درختی شود که میلیاردها تومان ارزش دارد؟
او تاکید می‌کند: ابتدا باید میزان اهمیت فضای سبز به‌ویژه در شهرهای بزرگ جا بیفتد. این شهرها با آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای بیشتر دست به گریبان هستند. اگر فضای سبز ارزش دارد نخست باید برای محافظت از فضای سبز موجود فکری کنیم چون درخت 50 ساله به اندازه چندین هزار نهال ارزشمند است. آب کافی برای آبیاری آن‌ها نداریم پس چطور می خواهیم نهال‌هایی که می‌کاریم را سال‌ها آبیاری کنیم تا به درخت تناوری تبدیل شوند.
این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور اضافه می‌کند: توسعه جنگلکاری سیاست درستی است و باید عملیاتی شود ولی باید برای آب آن فکر اساسی کرد و از ابعاد مختلف کارشناسانه به این موضوع بپردازیک یعنی گونه‌های مقاوم به خشکی باید انتخاب شود چراکه ایران با معضل افزایش دما روبرو بوده است.
او اضافه ادامه می‌دهد: طی 10 سال گذشته حدود 2 درجه سلسیوس به دمای هوای جهانی اضافه شده است. به ازای هر درجه افزایش دما 20 درصد تبخیر و تعرق افزایش می‌یابد یعنی با با دو درجه افزایش دما به تبخیر و تعرق 40 درصد افزوده شده است. در این شرایط نیاز آبی درختان افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند بنابراین گونه‌های سازگار با هر منظقه‌ای باید بررسی و انتخاب شود اما متاسفانه توجه کافی به این موضوع در طرح کاشت یک میلیارد درخت نشده است.
رحمانی محل تامین بذر نهال‌ها، و سازگاری آن‌ها با محیط کاشت را از دیگر نکات مهم در زمینه کاشت نهال ذکر می‌کند.
او با بیان اینکه طرح کاشت یک میلیارد درخت بیشتر شعاری است، می‌گوید: یک وزیر شعاری را مطرح و تلاش می‌کند آن را عملی کند ولی وقتی که موضوعات به اندازه کافی کارشناسی نشده باشد، با تغییر وزیر سیاست‌های او هم کنار گذاشته می‌شود. به عنوان نمونه ابتدا جلسات مربوط به کاشت یک میلیارد درخت در سطح وزارت برگزار می‌شد و وزیر جهاد کشاورزی در آن شرکت می‌کرد ولی با تغییر وزیر این نشست‌ها به حد معاون وزیر، مدیر کل و ... رسید.
این عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه می‌دهد: یک سری سیاست‌های کلی درباره درختان و فضاهای سبز شهری داریم که مربوط به یک وزیر و دولت نیست بلکه باید در درازمدت با جنبه‌ها و ابعاد مختلف آن دیده و اجرایی شود و تداوم یابد اما متاسفانه طرح‌هایی مانند کاشت یک میلیارد درخت تداوم زیادی ندارند.
او با اشاره به سیاست‌های کلی محیط زیست تاکید می‌کند: این سیاست‌ها که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شده، سیاست‌های واقعا درستی است. ایشان نخست حفظ فضای سبز جنگل‌ها و مراتع مطرح کردند و باید راهکارهای لازم را برای عملیاتی کردن آن‌ها بیندیشیم.
رحمانی با تاکید بر ضرورت جلب مشارکت مردم و صنایع در طرح کاشت یک میلیارد درخت می‌گوید: نحوه مشارکت باید برنامه‌ریزی شود. به عنوان نمونه آیا صنایع آلاینده بر حسب وظایف خود درخت می‌کارند و بر نحوه انجام این کار نظارت می‌شود؟ 
او ادامه می‌دهد: لازم است سازمان منابع طبیعی برای اجرای این طرح به سمن محیط زیستی توجه کند تا به‌درستی بر نحوه اجرای طرح نظارت و آن را پیگیر کنند و در صورت وجود ایراد، آن را منعکس و مسئولان نیز به دیدگاه‌های آنان توجه کنند. اگرچه موضوع مشارکت مطرح است ولی چگونگی انجام این کار مهم است.
رحمانی در پایان بر لزوم استفاده از تجربه‌های جهانی برای کاشت درخت تاکید می‌کند.
منبع: خبرگزاری ایسنا