بزرگنمايي:

پیام خراسان - قدمت کتابخانه احمدی و سوابق علمی و خدمات فرهنگی آن به حدود یکصد و بیست سال پیش منتهی می‌گردد. زمانی‌که این مؤسسه پایه به عرصه حیات گذاشته شهرشیراز از نظر فرهنگی بسیار ضعیف بوده و مردم آنچنان اشتیاق و علاقه‌ای به تحصیل فرزندان خویش نداشته اند و این شهر از داشتن امکانات علمی، آموزشی و همچنین لوازم چاپ و نشر در مضیقه بوده است، در این موقعیت حساس مؤسس دلسوز و فرهیخته این کتابخانه به اندیشه ارتقاء سطح فرهنگ و رشد فکری افراد جامعه با جد وجهد فراوان قیام و نسبت به تهیه لوازم و امکانات تحصیلی دانش آموزان و چاپ کتاب‌های درسی مبادرت می نماید به‌طوری‌که این خدمات موردنظر صاحبان مناصب عالیه وزارت معارف قرار گرفته در سال 1315 شمسی این مؤسسه را به دریافت مدال و نشان علمی درجه اول فرهنگ نایل داشته اند.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
چندین بار محل این مؤسسه کهنسال و قدیمی تغییرکرده و هم اکنون در خیابان طالقانی محفل اصحاب فرهنگ و دیدار فرزانگان و اهل ادب می باشد. این مؤسسه فرهنگی انتشاراتی با سرپرستی جناب آقای مهندس سید محمود فهلیانی و پایمردی ومدیریت توانمند فرزند دانش پژوه ایشان جناب آقای مهندس سید محمد مهدی فهلیانی به شایستگی تمام اداره می گردد. مؤسس کتابخانه احمدی شادروان آقای محمدکریم اردبیلی مشهور به آقا داداش بوده که در سال 1251 شمسی در اردبیل چشم به جهان گشوده و پا به عرصه هستی نهاد. شادروان محمد کریم اردبیلی به طوری که از قرائن و شواهد استنباط می‌گردد سه مرتبه به شهر شیراز عزیمت می نماید و آخرین سفر ایشان به شیراز که به قصد اقامت دائم بوده در سال 1285 هـجری قمری انجام می‌گیرد و به فکر اشتغال و کسب و پیشه می افتد، بدین منظور با توجه به این‌که همیشه کتاب و کتابخوانی از ضروریات رشد فکری هر قوم و ملتی محسوب می‌گردد، شغل کتابفروشی را سرلوحه کار خود قرار داده و عنوان کتابخانه احمدی را برای این هدف انتخاب می نماید تا از این راه هم خدمتی فرهنگی انجام شود و هم وسیله کسب معاش زندگی تأمین گردد و نظر به این‌که این رادمرد سخی‌الطبع در بدو امر موضوع ارائه کتاب به صورت امانت به اشخاص کم درآمد را در ذهن خود منظور داشته از این رو عنوان کتابخانه احمدی را برای این مؤسسه انتخاب می نماید، بنابراین سال 1326 قمری برابر با 1285 شمسی پایه و اساس کتابخانه احمدی شکل می گیرد. آقادادش بنیانگذار کتابخانه احمدی شیراز، مردی بلند همت و وارسته ای کم نظیر و عشق وافر به ترویج معارف در وجودش شعله ور بوده است. وی پیوسته با علاقه و پشتکار خستگی ناپذیر در تهیه و فراهم نمودن امکانات فرهنگی مانند کتاب و لوازم التحصیل جهت معلمین و محصلین و به طور کلی جامعه فرهنگی شهر شیراز سعی و کوشش فراوان داشته است و کتابخانه احمدی را با چندین جابه جایی درشهرشیراز رونق چشمگیری می دهد. همه روزه بزرگان، دانشمندان و فرهنگیان شهر شیراز با حضور مستمر در کتابخانه او که مجهز به انواع و اقسام کتب مختلف بوده به بحث و گفت‌وگوی علمی و مطالعه کتاب‌های گوناگون می پرداختند.
این صافی ضمیر نیکو خصال در کارگشایی و گره گشایی نیازمندان و خدمت به خلق همیشه پیش‌قدم و پیشرو بوده و این خصلت جوانمردی و فتوت را بهترین سرمایه و سرور و شادمانی برای خویش محسوب می داشته، به‌طوری‌که کمتر محصل و فرهنگی در آن روزگار بوده که از مهربانی، عطوفت، سعه صدر و نصایح پدرانه این مرد کریم النفس برخوردار و بهره مند نشده باشد. اغلب مردم شیراز وی را مطمئن‌ترین پایگاه و امین ترین پشتیبان و مشاور برای خود می‌دانسته اند و همواره ایشان را به عنوان داداش که به معنی برادر و نزدیک ترین فرد است خطاب می کردند و ازهمین رو نامبرده به آقا داداش احمدی در شیراز مشهور و معروف می شود، در آن روزگار تنها مدرسه دولتی در شیراز شعاعیه بوده (این مدرسه در طول زمان به شاهپور و پس از انقلاب اسلامی به ابوذر تغییر نام داده است) که معلمین دانشمند و محصلین متمکّن در آن تحصیل می نمودند و مدتی اداره معارف وقت در قسمتی از عمارت فوقانی آن مستقر بوده است. متأسفانه این مدرسه فاقد هر نوع کتاب درسی برای معلّم و محصل بوده، رئیس معارف وقت مرحوم رحمت که علاقه آقا داداش را در تهیه و فراهم نمودن کتاب می دید، زیرا مشاهده می کرد که آقا داداش درابتدا و بدو امر تخته های چندی به شکل قفسه بندی تعبیه و آماده ساخته و از چپ و راست خود می آویخت و در آن کتب مختلفه را که دسته بندی نموده بود می گذاشت، سپس این طرز حمل کتاب را تبدیل به تنچه های بزرگی نمود که داخل آن‌ها کتاب گذارده با خود حمل و به ارباب فضل و دانش و محصلین و معلمین آن روز عرضه می داشت. در این حال به دستور رئیس معارف وقت و اصرار مدیر مدرسه شعاعیه مرحوم امین خاقان در حدود سال 1330 هـجری قمری اتاقی در آن محل دراختیار آقاداداش گذاردند، آن مرد با سرمایه شخصی خود کتب مورد نیاز را از بیروت و دیگر نقاطی که میسر بود تهیه و در دسترس استفاده معلمین و محصلین قرار داده شالوده کتابخانه احمدی به نام مبارک احمدی محکم و مستحکم می گردد. پس از آن آقا داداش دکانی در بازار مشیر اجاره کرد و کتابخانه را به آن‌جا انتقال داده و درعین حال به مدرسه ها و معلمان و محصلان برای رفع نیازشان به کتاب سرکشی می کرد. پس از چندی کتابخانه احمدی به نزدیکی مسجد نو و پس از آن بازار حاجی نزدیک به صحن حضرت سیدمیرمحمد(ع) منتقل گردید و بررونق آن افزوده شد و سپس به نزدیکی مسجد وکیل استقرار یافت و شعبه ای هم در صحن مطهر حضرت شاهچراغ (ع) برپا گردید. روزگاری برنیامد که این شعبه منحل شد و کتابخانه در خیابان زند نزدیک بازار وکیل متمرکز شدو سال ها به خدمت فرهنگی و علمی خود ادامه داد آخرین مکان کتابخانه احمدی در زمان حیات آقا داداش قسمتی از بانک سپه فعلی واقع در خیابان زند روبه روی حدود خیابان طالقانی بوده که دفتر کارنامه فرهنگی و پربار این مرد خیر خواه و خیر اندیش که در بدو امر از مدرسه شعاعیه آغاز شده به این محل ختم می گردد و در روز شنبه اول خرداد ماه 1333 هجری خورشیدی روح بلند مرتبه این انسان آزاده به سرای جاوید رحلت و به ملکوت اعلی می پیوندد و در مجاورت آستان حضرت شاهچراغ (ع) به خاک سپرده می شود.
شرح احوال و خدمات درخشان مرحوم محمد کریم اردبیلی دررساله ای که به مناسبت یکمین سال درگذشت ایشان چاپ شده می‌توان مطالعه کرد، این اثر با این‌که در 57 صفحه و در قطع جیبی است اما حاوی مطالب و اطّلاعات مفید و درباره این شخصیت محبوب و معروف وادی علم و عرفان و اخلاق می باشد.
پس از درگذشت مرحوم آقادادش محل کتابخانه احمدی به کمی پایین تر در همان خیابان زند روبه‌روی مسجد وکیل منتقل می شود (اکنون قسمتی از خیابان مزبور که کتابخانه احمدی مشرف به آن بوده به زیر گذر جلو بازار وکیل تبدیل شده است) پس از مدتی این محل هم تغییر یافته و به خیابان طالقانی تغییر مکان یافت و هنوز فروغ نور این کانون علم و دانش کماکان در حال درخشش و در خدمت به فرهنگ شهر شیراز جنت تراز است. اکنون مناسب است جهت استحضار چند نمونه از کتاب‌های درسی قدیم شامل تصویر جلد و یک صفحه از داخل کتاب و مشخصات مربوطه که توسط کتابخانه احمدی به‌صورت سنگی در آن زمان چاپ شده درج گردد. یکی از آثاری‌که به‌صورت سنگی توسط کتابخانه احمدی جهت نو آموزان تهیه و به زیور طبع آراسته گردیده به نام الفبای ذهنی یا دوره ابتدایی دستور دانش است که در 2 جلد و توسط ابوالقاسم فیوضات (رئیس وقت فرهنگ فارس) در سال 1345 قمری تألیف گردید و شامل اشکال حروف فارسی و حرکات و صداهای مختلف و همچنین ترکیب لغات و ترتیب جملات نگارش یافته و به‌منظور تفهیم بیشتر به نوآموزان نسبت به ترسیم تصاویر اشیاء و حیوانات و پرندگان در صفحات کتاب اهتمام ورزیده شده است همین‌طور در جلد دوم کتاب مطالب و موضوعات درسی در رابطه با جمع و تفریق، شناخت فصول سال، ترتیب اعداد، جهات اربعه، بهداشت و رعایت نظافت و روزهای هفته و موارد لازم درخصوص شهرهای کشور ایران، پایتخت ایران، خلیج فارس، رودهای بزرگ، کوه ها و خصوصیات حیوانات، نباتات، حبوبات، احجارو درختان میوه دارعمده سخن گفته شده و در پایان کتاب، آداب نماز و حکایات آموزنده و غیره برای اطلاعات ضروری نو آموزان نگارش شده است.
آثار دیگری به نام آئین دانش است که توسط ابوالقاسم برهان (مدیروقت مدرسه نمازی ) در 88 صفحه به‌طریق چاپ سنگی دررابطه با تعلیم کلمات در سال 1346 قمری تألیف گردیده و در ابتدای کتاب فوق الذّکر متن زیر تحریر شده است: «وزارت معارف و اوقاف وصنایع مستظرفه، اداره پرسنل دائره مراسلات نمره 3938، شیراز کتابخانه احمدی، کتاب آئین دانش مطابق اصول تعلیم ابتدایی و موافق با ترتیبی است که وزارت معارف در نظر می‌داشت، به علاوه به حسن طبع و کاغذ و وضوح خط و انشاء نیز اختصاص دارد و البته مقتضی است که رؤسای مدارس غنیمت دانسته در مدارس خود ترویج نمایند. وزارت معارف».
تالیف دیگری، به عنوان آئین خرد، که درخصوص تکالیف شاگردان کلاس دوم ابتدایی تألیف میرزا ابوالقاسم برهان است که در 174 صفحه همرا با متن زیر در سال 1346 قمری منتشر شده است: این اثر به طرزی تازه با رعایت فواید ذیل چاپ گردیده:
1-سهولت کار متعلمین 2-صرفه اولیاء 3-تقسیم دروس به نسبت ایام به طوری که آخر سال زیاد و کم نشود 4-تجدید دروس روزانه و تعیین اوقات فوق العاده برای تکرار و امتحان به تألیف آن قیام و کتابخانه احمدی برای خدمت به نوع به طبع آن اقدام نمود (داداش) این کتاب مطابق دستور وزارت معارف و شامل مواد فارسی، تعلیمات دینی، دیکته، حساب، حفظ الصحه، تاریخ، جغرافی و علم الاشیاء، تعلیم خط، انشاء و حکایات آموزنده است.
یکی دیگر از آثار، رساله واجبات دینیه و شرعیه همراه بارباعیات ابوسعید است که با مناجات زیر همراه است.
یا رب زکرم بر من شرمنده مگیر
بر صورت اعمال پراکنده مگیر
هر چند زمان من به عصیان بگذشت
گر معصیتی گذشت بر بنده مگیر
همچنین از چاپ و انتشار کتاب حفظ الصحه تألیف عبدا... رحمت (رئیس وقت فرهنگ فارس) در سال 1334 به‌طریق چاپ سنگی در 48 صفحه می توان نام برد. موضوع این کتاب در دو باب است که باب اول در تعریف صحت، در هوای تنفس، در غذا، در استفراغ، در مسکن، در لباس، در نظافت در ورزش و حرکت، خواب و راحت، در حرکت و سکون نفسانی است.
موضوع باب دوم در حفظ صحت استخوان ها، در حفظ صحّت ماهیچه ها، در حفظ صحت دندان ها در حفظ صحت اعضاء هضم، در حفظ صحت اعضا ء تنفس، در حفظ حرارت بدن، در حفظ هنجره و اعضاء صورت، در حفظ صحت جلد، در حفظ صحت دماغ و نخاع، در حفظ صحت حواس پنجگانه و در خاتمه در عادات نیک و بد سخن گفته شده است. تألیف دیگری به نام جغرافی مقدماتی است که شامل اطّلاعات ابتدایی جغرافیا است. این کتاب تألیف میرزا صادق است که در سال 1337 قمری به‌طریق چاپ سنگی است در مقدمه ذکر گردیده جغرافی مقدماتی مخصوص سال دوم مدارس ابتدایی موافق پروگرام وزارت جلیله معارف نگارش شده این مجموعه شامل اطلاعاتی در رابطه با جغرافیای کشور ایران و کشور های جهان و به شرح زیر به بیست و هفت فصل یا درس تقسیم گردیده است.
تعریف جغرافیا، تعریف زمین و حرکات زمین، جهات اربعه، اقیانوس ها، خشکی ها، قاره ها، جزیره ها، دریاها، خلیج، کوه ها و رودخانه ها. آثار سنگی دیگری به نام املاء برهان است که در رابطه با آموزش و تعلیم کتابت است، مؤلف این کتاب غلامرضا خان برهانی است که در تاریخ 1307 شمسی در 106 صفحه تهیه شده، املاء برهان جهت دانش آموزان مدارس ابتدایی نگارش یافته و در مطبعه اسلامی طبع گردیده است، این کتاب شامل مواردی از قبیل چگونگی کتابت، اتصال و انفصال کلمات، مواظبت در مرکز ها، اشکال همزه، واو معدوله، هاءغیر ملفوظ، تنوین، الف و لام، الف مقصوره، ثاء مثلثه، صاد، ضاد، طاء، ظاء، عین، هاء هوّز، تنبیه و معنی لغات مشابه است.